Në ditët e sotme telefoni nuk është thjesht një mjet komunikimi por një shoqërues i vazhdueshëm në jetën e përditshme. Për disa, ai ka kaluar kufijtë e funksionalitetit për t’u kthyer në një burim varësie. Një prej pasojave më të njohura është Nomofobia – frika nga mungesa e aksesit në telefonin celular. Kjo gjendje po prek gjithnjë e më shumë njerëz duke ndikuar në mënyrën sesi funksionojn në jetën reale. Në këtë artikull do të trajtojmë çfarë është nomofobia, shkaqet, dëshmitë shkencore dhe strategjitë efektive për ta kapërcyer.
Çfarë Është Nomofobia?
Termi nomofobia rrjedh nga fraza angleze “no-mobile-phone-phobia”, që përkufizon frikën irracionale ose ankthin kur dikush nuk ka akses në telefon. Kjo mund të ndodhë për shkak të humbjes së telefonit, mungesës së sinjalit ose baterisë, ose edhe në rastet kur telefoni është thjesht jashtë arritjes.
Simptomat më të zakonshme të Nomofobisë përfshijnë:
- Ndjesi ankthi kur telefoni nuk është afër.
- Kontroll i shpeshtë dhe i pakontrolluar i telefonit.
- Vështirësi për t’u përqendruar në aktivitete pa ndërprerje nga telefoni.
- Ndjesia e izolimit ose frikës nga humbja e informacioneve.
Ky fenomen ka tërhequr vëmendjen e specialistëve të shëndetit mendor, të cilët e shohin si një çështje serioze që lidhet me varësinë teknologjike.
Pse Nomofobia Po Rritet Kaq Shumë Në Ditët e Sotme?
Shkaqet e kësaj gjendjeje janë komplekse dhe shpesh lidhen me zhvillimet e shpejta teknologjike.
Më poshtë janë disa faktorë kryesorë:
- Lidhja e tepërt me rrjetet sociale
Përdorimi i vazhdueshëm i rrjeteve sociale krijon një ndjenjë “urgjence” për t’u përditësuar dhe për të mos humbur asnjë informacion.
- Mungesa e kufijve të shëndetshëm në përdorimin e teknologjisë
Për shumë njerëz, mungesa e kontrollit mbi kohën e kaluar në telefon ndikon në shfaqjen e varësisë.
- Përfitimet e menjëhershme të teknologjisë
Aplikacionet dhe njoftimet e shpeshta nxisin dopaminën, e cila krijon një cikël shpërblimi të menjëhershëm.
- Frika nga humbja e lidhjeve sociale
Mundësia për të mos qenë i aksesueshëm për të tjerët shkakton ankth për shumë njerëz.
Dëshmitë Dhe Studimet Mbi Nomofobinë
Një studim i kryer në vitin 2021 tregoi se rreth 66% e të rriturve ndjejnë ankth kur janë pa telefon. Një tjetër kërkim nga Universiteti i Londrës zbuloi se përdoruesit e telefonave kontrollojnë pajisjet e tyre mesatarisht 96 herë në ditë një shifër që ka dyfishuar atë të dhjetë viteve më parë.
Gjithashtu, nomofobia është lidhur me probleme të tjera si:
- Ankthi dhe depresioni.
- Përkeqësimi i cilësisë së gjumit.
- Ndikimi negativ në marrëdhëniet ndërpersonale.
Si Varësia Nga Telefoni Ndikon Në Shëndetin Mendor?
Varësia nga telefoni celular nuk është vetëm një zakon, por edhe një faktor që mund të ndikojë drejtpërdrejt në mirëqenien tonë mendore. Disa mekanizma kyç shpjegojnë se si përdorimi i tepruar i telefonit mund të përkeqësojë gjendjen emocionale dhe të shkaktojë ankth:
- Mbingarkes informacioni
Telefonat na ekspozojnë ndaj një fluksi të pandërprerë informacioni përmes rrjeteve sociale, lajmeve dhe mesazheve.Kjo:
– Rrit ndjenjën e presionit për t’u përditësuar vazhdimisht.
– Shkakton mbingarkesë mendore që mund të çojë në ndjenjë konfuzioni dhe stresi.
Një studim nga Universiteti i Kalifornisë tregoi se ekspozimi ndaj shumë informacioneve në një kohë të shkurtër mund të shkaktojë lodhje kognitive dhe ankth.
- Presioni Social Dhe Krahasimet
Rrjetet sociale shpesh shërbejnë si platforma ku njerëzit ndajnë momente të “përsosura” nga jeta e tyre. Ky fenomen mund të:– Krijojë ndjenja të pamjaftueshmërisë dhe ulje të vetëvlerësimit.
– Shtojë presionin për të ndjekur një standard të paarritshëm jetese.
Shembull: Një përdorues që shikon vazhdimisht postime të miqve për suksese profesionale ose pushime luksoze mund të ndiejë ankth për shkak të krahasimit me ta.
- Ndërprerja e Gjumit
Përdorimi i telefonit para gjumit ndikon në cilësinë e pushimit për shkak të:– Ekspozimit ndaj dritës blu që ul prodhimin e melatoninës dhe pengon gjumin.
– Ankthit të shkaktuar nga leximi i mesazheve apo njoftimeve të vonshme. - Frika e Mungesës së Informacionit (FOMO)
Një nga shkaqet kryesore të ankthit nga përdorimi i telefonit është “FOMO” (Fear of Missing Out). Kjo ndjenjë ndodh kur:
– Mendoni se mund të humbisni një mesazh të rëndësishëm ose një ngjarje sociale.
– Shihni njerëz të tjerë të angazhuar në aktivitete që ju mungojnë.
– Kjo frikë krijon një cikël të pafund të kontrollit të telefonit dhe stresit.
- Ndërprerja e Marrëdhënieve Ndërpersonale
Telefonat shpesh marrin vëmendjen që duhet t’i kushtojmë familjes dhe miqve. Kjo:
– Përkeqëson cilësinë e marrëdhënieve sociale.
– Nxit ndjenjën e izolimit dhe vetmisë, që janë të lidhura drejtpërdrejt me ankthin.
- Varësia Kimike nga Dopamina
Kur përdorim telefonin, truri ynë prodhon dopaminë – një hormon që na bën të ndihemi mirë. Megjithatë:
– Ky shpërblim i menjëhershëm krijon varësi duke na shtyrë të përdorim telefonin për të ndjer të njëjtën kënaqësi.
– Kur nuk e përdorim telefonin, ndjejmë boshllëk dhe ankth pasi truri ka krijuar një lidhje të pavetëdijshme midis lumturisë dhe teknologjisë.
Si Të Dilni Prej Nomofobisë?
Kundërvënia ndaj nomofobisë kërkon një qasje të organizuar dhe angazhim për të krijuar një ekuilibër të shëndetshëm midis jetës reale dhe asaj dixhitale.
- Krijimi i rutinave që përfshijnë aktivitete të tjera
Një nga mënyrat më efektive për të kufizuar varësinë nga telefoni është të zëvendësoni kohën e kaluar në ekran me aktivitete të tjera si leximi, ushtrimet fizike ose pasionet personale. Vendosni qëllime të qarta për t’i kufizuar përdorimet në orë të caktuara.
- Nxitja e marrëdhënieve të drejtpërdrejta dhe socializimi
Telefonat shpesh na largojnë nga momentet e rëndësishme me familjarët dhe miqtë. Kaloni kohë cilësore pa ndërhyrje teknologjike si organizimi i darkave familjare apo takimeve sociale jashtë shtëpisë.
Si Të Angazhoheni Në Aktivitete Që Të Largojnë Nga Telefoni?
- Provoni aktivitete jashtë si ecja në natyrë, kampingu ose sportet.
- Përdorni teknika mindfulness për të rritur ndërgjegjësimin dhe përqendrimin në momentin aktual.
- Bashkohuni në klube leximi ose kurse kreative për t’u fokusuar në diçka të re.
Rëndësia E Lidhjeve Personale Dhe Aktiviteteve Jashtë Ekranit
Studimet tregojnë se marrëdhëniet ndërpersonale dhe pjesëmarrja në aktivitete fizike dhe sociale ndihmojnë në reduktimin e varësisë nga teknologjia. Lidhjet reale krijojnë ndjenja të përkatësisë dhe mbështetjes emocionale, të cilat janë më të qëndrueshme sesa ato dixhitale.
Këto hapa janë të rëndësishëm për të zhvilluar një jetë më të pasur dhe për të rritur mirëqenien emocionale:
- Kaloni më shumë kohë me njerëz që vlerësoni.
- Kufizoni përdorimin e telefonit gjatë momenteve të rëndësishme si darkat ose pushimet.
Kur Të Kërkoni Ndihmë Profesionale?
Nëse ndiheni të pamundur për të reduktuar përdorimin e telefonit pavarësisht përpjekjeve është e rëndësishme të kërkoni ndihmë nga një specialist.
Shenjat që tregojnë nevojën për mbështetje psikologjike:
- Ankth i shtuar ose depresion kur nuk jeni pranë telefonit.
- Ndërhyrja e telefonit në punë, shkollë ose marrëdhënie personale.
- Varësia e tepërt deri në humbjen e kohës për aktivitete të tjera.
Si Mund Të Ndihmojë Terapia Dhe Mbështetja Nga Specialistët?
Psikoterapia si Terapia Kognitive-Sjellore (CBT), mund të ndihmojë në identifikimin e modeleve negative të mendimit dhe sjelljeve që lidhen me varësinë nga teknologjia. Specialistët mund të ofrojnë strategji praktike për të vendosur kufij dhe për të krijuar një marrëdhënie të shëndetshme me telefonin.
Nomofobia nuk është vetëm një term i ri, por një problem serioz që kërkon vëmendje dhe ndërhyrje. Duke ndërmarrë hapa të vogla si krijimi i rutinave të shëndetshme dhe nxitja e marrëdhënieve reale mund të përmirësoni ndjeshëm cilësinë e jetës. Nëse ndjeni se varësia nga telefoni po ndikon ndjeshëm në mirëqenien tuaj, mos hezitoni të kërkoni ndihmë profesionale.
Nomofobia nuk është e pakapërcyeshme – ajo kërkon ndërgjegjësim dhe një qasje të vendosur për të rimarrë kontrollin mbi jetën tuaj.
BURIME
NIH-Nomophobia: An Individual’s Growing Fear of Being without a Smartphone—A Systematic Literature Review
Therapy Brands-How Do Smartphones Affect Mental Health?