Çrregullimet e Eliminimit
Çrregullimet e eliminimit përfshijnë problemet me kontrollin e urinës dhe të jashtëqitjes që shfaqen tek fëmijët, pas moshës kur zakonisht arrihet kontrolli mbi këto funksione. Dy çrregullimet kryesore të eliminimit janë enkopreksia dhe enureza.
Çrregullimi i Enkopreksisë
Çfarë është Enkopreksia?
Enkopreksia është një çrregullim i karakterizuar nga inkontinenca fekale, ku fëmija e ka të pamundur të kontrollojë daljen e feçeve në vende të papërshtatshme (si në rroba ose dysheme) pas moshës katër vjeçare. Kjo mund të ndodhë si një veprim i pavullnetshëm ose si një sjellje e qëllimshme.
Kriteret sipas DSM-5:
- Eliminimi i përsëritur i feçeve në vende të papërshtatshme (si rrobat ose dyshemeja).
- Mosha kronologjike e fëmijës duhet të jetë të paktën 4 vjeç (ose të ketë një zhvillim ekuivalent).
- Simptomat duhet të ndodhin të paktën një herë në muaj për një periudhë prej të paktën tre muajsh.
- Simptomat nuk duhet të shkaktohen nga ndonjë gjendje mjekësore tjetër (si një problem fizik apo ndonjë medikament).
Etiologjia:
Shkaqet e enkopreksisë mund të përfshijnë faktorë biologjikë, psikologjikë dhe socialë. Kapsllëku i qëndrueshëm është një faktor kryesor, pasi fekalet bëhen të forta dhe të dhimbshme për t’u eliminuar, gjë që mund të çojë në mbajtje të fekaleve dhe, përfundimisht, në rrjedhje të pavullnetshme. Faktorët emocionalë, si stresi ose ankthi, gjithashtu mund të kontribuojnë.
Prognoza:
Me ndërhyrje të duhur, shumica e fëmijëve me enkopreksi përmirësohen dhe mësojnë të kontrollojnë daljen e fekaleve. Ndërhyrjet duhet të përqendrohen në trajtimin e shkaqeve të kapsllëkut dhe krijimin e një rutine të rregullt për eliminimin.
Trajtimi:
- Menaxhimi i kapsllëkut: Shpesh përfshin përdorimin e laksativëve ose medikamenteve të tjera për të zbutur fekalet.
- Modifikimi i sjelljes: Trajtimet biheviorale, si shpërblimi i fëmijës për përpjekjet për të shkuar në banjë në mënyrë të rregullt.
- Mbështetja psikologjike: Terapia psikologjike mund të jetë e nevojshme në rastet kur stresi emocional ose çështjet familjare ndikojnë në gjendjen.
Çrregullimi i Enuresis (Bedëetting)
Çfarë është Enureza?
Enureza është urinimi i pavullnetshëm, kryesisht gjatë natës, tek fëmijët që kanë kaluar moshën kur zakonisht pritet të kenë kontroll mbi fshikëzën e urinës (zakonisht 5 vjeç). Ajo mund të jetë nate (ndodh gjatë natës) ose diurnale (ndodh gjatë ditës). Ky çrregullim prek kryesisht fëmijët dhe zakonisht largohet me kalimin e kohës.
Kriteret sipas DSM-5:
- Urinim i pavullnetshëm të përsëritur (në shtrat ose në rroba), qoftë gjatë natës ose ditës.
- Mosha kronologjike e fëmijës duhet të jetë të paktën 5 vjeç.
- Simptomat duhet të ndodhin të paktën dy herë në javë për një periudhë prej tre muajsh ose më shumë, ose të shkaktojnë shqetësim të konsiderueshëm ose ndikim funksional në fusha të rëndësishme të jetës.
- Simptomat nuk duhet të shkaktohen nga ndonjë problem mjekësor tjetër.
Etiologjia:
Enureza mund të ketë shkaqe të shumta, duke përfshirë vonesën në zhvillimin e fshikëzës, një histori familjare të këtij problemi, prodhimin e tepërt të urinës gjatë natës, ose faktorë psikologjikë si stresi dhe ankthi. Përveç kësaj, një fëmijë me enurezë mund të ketë një fshikëz më të vogël ose të mos jetë në gjendje të ndiejë sinjalet e fshikëzës së mbushur gjatë natës.
Prognoza:
Enureza është një problem relativisht i zakonshëm tek fëmijët dhe shpesh përmirësohet me kalimin e kohës. Megjithatë, nëse nuk trajtohet, mund të ndikojë negativisht në vetëvlerësimin e fëmijës dhe të çojë në probleme emocionale dhe sociale.
Trajtimi:
- Trajnimi i fshikëzës: Përfshin rritjen graduale të kohës midis vizitave në banjë për të ndihmuar fëmijën të kontrollojë urinimin.
- Alarmerat e enurezës: Pajisje që alarmojnë fëmijën kur fillojnë të urinojnë natën, për të ndihmuar fëmijën të zgjohet dhe të shkojë në banjë.
- Medikamentet: Në disa raste mund të përshkruhen medikamente si desmopresina (që redukton prodhimin e urinës gjatë natës) ose antikolinergjikët (që rrisin kapacitetin e fshikëzës).
- Mbështetja psikologjike: Për fëmijët që përjetojnë turp ose stres emocional për shkak të enurezës, mbështetja emocionale nga familja dhe terapistët mund të jetë e dobishme.
Çrregullimet e eliminimit kërkojnë një qasje të kombinuar mjekësore dhe psikologjike për t’u trajtuar në mënyrë efektive. Në të dy rastet, ndërhyrja e hershme dhe mbështetja e vazhdueshme janë kritike për përmirësimin e cilësisë së jetës së fëmijës dhe familjes së tij.