Çrregullimet e Humorit
Çrregullimet e humorit përfshijnë gjendje mendore që karakterizohen nga ndryshime ekstreme në emocionet e një individi, si depresioni dhe mania. Tek fëmijët dhe adoleshentët, këto çrregullime mund të manifestohen në mënyra unike krahasuar me të rriturit, duke përfshirë ndryshime të humorit, nervozizëm, dhe sjellje të ndryshme nga mosha e tyre. Çrregullimet e humorit mund të ndikojnë në funksionimin social, akademik, dhe emocional të një fëmije.
Çrregullimet e humorit mund të ndikojnë në funksionimin social, akademik, dhe emocional të një fëmije.
Tabloja Klinike
Simptomat dhe sjelljet e çrregullimeve të humorit mund të variojnë, por përfshijnë dy çrregullime kryesore: Çrregullimi depresiv madhor dhe Çrregullimi bipolar.
- Çrregullimi Depresiv Madhor: Fëmijët ose adoleshentët që përjetojnë depresion madhor shpesh ndihen të trishtuar ose të shqetësuar, kanë humbje interesi në aktivitete të këndshme, ndryshime në oreks dhe gjumë, lodhje, dhe ndjenja të pavlefshmërisë. Ndonjëherë, këto ndjenja mund të shfaqen si irritueshmëri në vend të trishtimit.
- Çrregullimi Bipolar: Ky çrregullim karakterizohet nga periudha euforie ose hipomanie (manisë së butë) dhe periudha të depresionit. Fëmijët me bipolaritet mund të kenë ndryshime të papritura të humorit, duke kaluar nga gëzimi ekstrem ose hiperaktiviteti në periudha të thella depresive. Ata mund të kenë gjithashtu sjellje impulsive dhe të marrin rreziqe.
Kriteret Diagnostike sipas DSM-5
Sipas DSM-5, çrregullimet e humorit kanë kritere specifike diagnostike, të cilat përfshijnë:
- Çrregullimi Depresiv Madhor:
Simptoma të Depresionit: Trishtim të vazhdueshëm, mungesë energjie, ndjenja të pavlefshmërisë ose fajit të tepruar, mendime për vetëvrasje, dhe ndryshime në oreks dhe gjumë.
Kohëzgjatja: Simptomat duhet të zgjasin për të paktën dy javë dhe të shkaktojnë shqetësim ose dëmtim të dukshëm në jetën e përditshme. - Çrregullimi Bipolar:
Mania: Niveli i energjisë dhe humorit rritet në mënyrë ekstreme, individi bëhet shumë i lumtur ose nervoz, ka një vetëvlerësim të lartë të tepruar, flet shumë ose ka mendime që ndryshojnë shpejt.
Depresioni: Alternimi me periudha të depresionit, me ndjenja të pavlefshmërisë dhe lodhje.
Kohëzgjatja: Episodet manike duhet të zgjasin të paktën një javë dhe të ndërhyjnë në funksionimin e përditshëm.
Etiologjia
Çrregullimet e humorës tek fëmijët dhe adoleshentët kanë një etiologji komplekse, që përfshin:
- Faktorët Gjenetikë: Fëmijët me prindër ose anëtarë të tjerë të familjes që kanë çrregullime të humorit janë më të prirur për të zhvilluar këto çrregullime. Gjenetika luan një rol të rëndësishëm në zhvillimin e depresionit dhe çrregullimit bipolar.
- Faktorët Mjedisorë: Ngjarje traumatike, konflikte familjare, bullizmi, ose vështirësi akademike mund të ndihmojnë në shfaqjen e këtyre çrregullimeve. Abuzimi fizik, emocional, ose seksual gjithashtu rrit rrezikun për çrregullime të humorit.
- Faktorët Biokimikë: Disbalanca në neurotransmetuesit si serotonina, dopamina dhe norepinefrina, të cilat rregullojnë humorin, luajnë një rol në zhvillimin e çrregullimeve të humorit.
Prognoza
Prognoza e çrregullimeve të humorit tek fëmijët dhe adoleshentët varet nga ashpërsia e simptomave, mbështetja që marrin, dhe trajtimi i hershëm. Nëse çrregullimi trajtohet me ndërhyrje psikologjike dhe/ose medikamentoze, shumica e fëmijëve dhe adoleshentëve mund të menaxhojnë simptomat e tyre dhe të përmirësojnë funksionimin social dhe akademik. Në mungesë të trajtimit, çrregullimet e humorit mund të përkeqësohen, duke çuar në probleme të tjera psikologjike dhe zhvillimore.
Trajtimi
Trajtimi i çrregullimeve të humorit tek fëmijët dhe adoleshentët përfshin një qasje multidimensionale që mund të përfshijë terapi psikologjike dhe medikamente.
- Terapia Psikologjike:
Terapia Kognitive-Biheviorale (CBT): Ndihmon fëmijët të identifikojnë dhe të ndryshojnë mendimet dhe sjelljet negative që ndikojnë në humorin e tyre. CBT është veçanërisht efektive për trajtimin e depresionit.
Terapia Interpersonale: Ndihmon në përmirësimin e aftësive të ndërveprimit social dhe përballjes me marrëdhëniet ndërpersonale që mund të jenë faktor stresues.
Terapia Familjare: Trajtimi i përbashkët i fëmijës dhe familjes mund të ndihmojë në zgjidhjen e konflikteve që kontribuojnë në çrregullimin e humorit. - Medikamentet:
Antidepresantët: Mund të përdoren për të trajtuar depresionin madhor, veçanërisht nëse simptomat janë të rënda. Kujdes i veçantë është i nevojshëm tek adoleshentët, për shkak të rrezikut për vetëvrasje.
Stabilizatorët e Humorës dhe Antipsikotikët: Përdoren për trajtimin e çrregullimit bipolar për të balancuar episodet e manisë dhe depresionit.
Mbështetja Psiko-edukative: Edukimi për fëmijën, prindërit dhe mësuesit në lidhje me natyrën e çrregullimit është thelbësor për të reduktuar stigmën dhe për të ndihmuar në zbatimin e strategjive për menaxhimin e simptomave.