A të ka ndodhur ndonjëherë të përjetosh dhimbje fizike, ndjesi lodhjeje, tension apo shqetësime të tjera trupore edhe pse analizat mjekësore rezultojnë normale?
Shumë njerëz i kanë përjetuar këto ndjesi dhe përgjigja mund të fshihet pas një termi që shpesh ngatërrohet apo keqkuptohet: çrregullimet psikosomatike.
Çfarë Janë Çrregullimet Psikosomatike?
Çrregullimet psikosomatike janë gjendje shëndetësore ku stresi, ankthi apo faktorë emocionalë ndikojnë drejtpërdrejt në funksionimin fizik të trupit. Fjala “psikosomatik” vjen nga “psyche” (mendje) dhe “soma” (trup), duke theksuar lidhjen e ngushtë mendje-trup.
Këto çrregullime nuk janë “në kokën tënde” – ndonëse nuk janë gjithmonë të shpjegueshme me analiza laboratorike, simptomat janë reale dhe shpesh shumë të dhimbshme për individin.
Çdo njeri mund të përjetojë simptoma psikosomatike në periudha stresi të lartë, por te disa individë ato shndërrohen në çrregullime kronike që ndikojnë funksionimin e përditshëm.
Simptomat Dhe Shenjat E Çrregullimeve Psikosomatike
Simptomat mund të prekin çdo sistem të trupit – nga aparati tretës, deri te sistemi nervor dhe muskulor. Ndonëse simptomat fizike janë ato që sjellin më shpesh individin te mjeku, rrënja është emocionale ose psikologjike.
Simptomat fizike më të zakonshme:
- Dhimbje koke apo migrenë
- Tension muskulor, veçanërisht në shpatulla, qafë apo shpinë
- Rrahje të shpeshta të zemrës (palpitacione)
- Marrje mendsh dhe ndjesi dobësie
- Fryrje, diarre, kapsllëk ose shqetësime gastrointestinale (si te sindroma e zorrës së irrituar – IBS)
- Vështirësi në frymëmarrje
- Lodhje kronike ose ndjesi “e sëmurë” pa shpjegim
Shenjat psikologjike që lidhen me to:
- Ankth i përhershëm për shëndetin (hipokondria)
- Ndjesi frike, paniku ose pafuqie
- Mungesë përqendrimi
- Gjendje e vazhdueshme tensioni ose irritimi
- Probleme me gjumin (pagjumësi ose gjumë i ndërprerë)
Shkaqet Kryesore Të Çrregullimeve Psikosomatike
Shkaku kryesor i këtyre çrregullimeve është stresi i pamenaxhuar dhe konfliktet emocionale të papërpunuara. Trupi dhe mendja janë të lidhura. Kur mendja përballet me stres, trupi mund të përgjigjet me simptoma fizike.
Disa nga faktorët më të zakonshëm përfshijnë:
- Trauma të kaluara ose përvoja të dhunshme
- Humbje të mëdha (si humbja e një personi të dashur)
- Probleme të vazhdueshme në marrëdhënie
- Stres kronik në punë ose familje
- Çrregullime të mëparshme psikike (si ankthi apo depresioni)
Si Manifestohen Çrregullimet Psikosomatike?
Një nga karakteristikat e rëndësishme të çrregullimeve psikosomatike është se simptomat janë reale dhe fizike, por nuk mund të shpjegohen plotësisht me rezultate mjekësore.
Shembuj konkretë përfshijnë:
Një person që vuan nga stresi kronik mund të zhvillojë presion të lartë të gjakut, edhe pse nuk ka ndonjë predispozitë gjenetike.
Një person që përjeton ankth intensiv mund të ketë dhimbje kraharori, ndonëse testet e zemrës dalin normale.
Personat me depresion mund të ndihen fizikisht të sëmurë, të lodhur dhe me dhimbje të paqarta në trup.
Si Diagnostikohen Çrregullimet Psikosomatike?
Diagnostikimi është shpesh sfidues. Fillimisht duhet të përjashtohen problemet fizike përmes analizave laboratorike dhe imazherike. Më pas, nëse nuk gjendet një shkak fizik i qartë, mjekët mund të sugjerojnë që simptomat të kenë natyrë psikosomatike.
Mjekët që ndihmojnë në këtë proces përfshijnë:
- Mjekët e përgjithshëm
- Psikiatrit dhe psikologët klinikë
- Terapistët e specializuar në terapi të sjelljes (CBT)
- Trajtimi i çrregullimeve psikosomatike
Trajtimi është gjithmonë holistik – që synon trajtimin e trupit dhe mendjes njëkohësisht. Në shumicën e rasteve, kombinimi i psikoterapisë me teknika relaksimi dhe, në disa raste, medikamente, jep rezultate shumë të mira.
Mënyrat kryesore të trajtimit përfshijnë:
Terapia Kognitive-Biheviorale (CBT)
CBT është metoda më e rekomanduar për trajtimin e çrregullimeve psikosomatike. Ajo ndihmon në identifikimin dhe ndryshimin e modeleve të të menduarit që përkeqësojnë simptomat fizike.
Teknikat e relaksimit dhe mindfulness
Teknika si meditimi, frymëmarrja e thellë, joga apo trajtimet biofeedback ndihmojnë në uljen e stresit dhe qetësimin e sistemit nervor.
Medikamentet
Në disa raste, mund të përshkruhen antidepresantë ose medikamente kundër ankthit për të balancuar sistemin nervor.
Kujdesi i përbashkët mjekësor
Një bashkëpunim mes mjekut të familjes dhe psikologut është çelësi për trajtim efektiv dhe afatgjatë.
Kur Duhet Të Kërkoni Ndihmë Profesionale?
Mos prisni që simptomat të “zhduken vetë”. Ju duhet të kërkoni ndihmë profesionale nëse:
- Simptomat fizike nuk përmirësohen me trajtimet mjekësore të zakonshme
- Po përjetoni stres, ankth ose depresion të vazhdueshëm
- Po ndikon cilësia e jetës suaj – në punë, familje apo marrëdhënie
- Ndiheni të lodhur emocionalisht dhe fizikisht, pa ndonjë shpjegim
Mos e nënvlerësoni lidhjen mendje-trup
Çrregullimet psikosomatike janë më të zakonshme nga sa mendohet. Ato nuk janë trillime, por sinjale që trupi po reagon ndaj stresit të pamenaxhuar. Trajtimi i duhur, ndihma profesionale dhe kujdesi ndaj vetes janë çelësi për një shëndet më të mirë – fizik dhe mendor.
Mos hezito të kërkosh ndihmë. Klinika Ego ofron mbështetje profesionale për çrregullime psikosomatike dhe shëndet mendor. Kujdesi ndaj vetes është hapi i parë drejt shërimit.
BURIME
American Psychiatric Association-What is Somatic Symptom Disorder?
MedlinePlus – Somatic symptom disorder