Nëse shpesh e gjen veten duke menduar vazhdimisht për të kaluarën apo duke u shqetësuar për atë që mund të ndodhë në të ardhmen, mund të jesh duke përjetuar overthinking (mendime të paftuara). Këto mendime lidhen ngushtë me ankthin dhe shpesh shoqërohen me ndjenja stresi, frike dhe lodhje mendore.
Sipas një studimi të publikuar nga Harvard Health, mbi 73% e njerëzve që përjetojnë ankth kronik raportojnë se përjetojnë mendime të përsëritura dhe negative çdo ditë.
Shpesh e gjejmë veten duke menduar: “Çfarë do të ndodhë?” apo “Pse nuk thashë diçka tjetër?”, duke e rrotulluar një situatë pa pushim në mendje. Kjo na pengon të qëndrojmë në të tashmen dhe të përjetojmë qetësi.
Lajmi i mirë është se mendimet e paftuara mund të menaxhohen. Duke u bërë më të vetëdijshëm për to dhe duke zbatuar disa hapa të thjeshtë, mund të rifitojmë qetësinë mendore dhe të rimarrim kontrollin mbi veten.
Çfarë Është Overthinking?
Para se të kalojmë te mënyrat për të ndalur mendimet e paftuara është e rëndësishme të kuptojmë çfarë janë ato, nga burojnë dhe si mund ta shohim më qartë këtë dukuri.
Overthinking është procesi i të menduarit vazhdueshëm, duke analizuar një situatë në çdo detaj, duke imagjinuar skenare negative ose duke mos qenë në gjendje marrja e një vendimi. Nuk është thjesht reflektim – është një rreth vicioz mendimesh që nuk çon askund dhe vetëm rrit stresin.
Cilat Janë Mendimet Tipike Të Një Personi Që Overthink?
Shumica e njerëzve që përjetojnë ankth të shkaktuar nga mendimet e paftuara, hasin shpesh këto pyetje:
- “Po sikur të ndodhë diçka e keqe?”
- “Pse nuk thashë ndonjë gjë tjetër më herët?”
- “Po sikur të mos i kem bërë gjërat siç duhet?”
- “Çfarë do të mendojnë të tjerët për mua?”
- “Duhej të isha sjellë ndryshe… çfarë më ndodhi?”
Këto mendime nuk janë thjesht shqetësime të përkohshme – ato ushqejnë ankthin, i japin më shumë fuqi ndjesisë së fajit dhe rrisin ndjenjën e pasigurisë.
Kur këto pyetje përsëriten vazhdimisht në kokën tonë, trupi dhe truri ynë i përjetojnë si “kërcënime të vërteta”, çka nxit një reagim stresues, edhe nëse rreziku real nuk ekziston.
Çfarë E Shkakton Overthinking-un?
Disa nga shkaqet më të zakonshme të overthinking (mendimeve të paftuara) përfshijnë:
- Gjendjen e shëndetit mendor: Si ankthi apo depresioni, veçanërisht çrregullimi i ankthit të përgjithshëm (GAD), që sjell shqetësime të vazhdueshme.
- Trauma: Personat që kanë përjetuar trauma shpesh bëhen më vigjilentë për të ndier siguri, duke përdorur overthinking si një mekanizëm kontrolli.
- Perfeksionizmi: Kërkesat e larta dhe vetëkritika çojnë në mendime të paftuara për të arritur standarde të paarritshme.
- Vetëvlerësimi i ulët: Njerëzit me vetëbesim të ulët dyshojnë shpesh tek vetja nga frika e gjykimit.
- Stresi: Stresi i vazhdueshëm aktivizon mendime vetëkritike, ankth, ose dyshime të përsëritura.
Shpesh këta faktorë e mbajnë trurin në “gjendje alarmi” edhe kur nuk ka asnjë rrezik real – duke të bllokuar në një rrjedh mendimesh të pafundme.
Overthinking shpesh vjen si mënyrë për të shmangur ndjenjat e pakëndshme. Në vend që të përballesh me emocione si frika, turpi apo pasiguria, mendja kërkon të merret me “analizë”, si një formë shmangie.
Shenjat Më Të Zakonshme Të Overthinking
Mund të jesh duke vuajtur nga mendime të paftuara nëse ndien:
- Vështirësi për të fjetur nga mendimet që s’të lënë të qetë
- Shqetësim për situata të kaluara (“Po sikur…”)
- Frikë dhe pasiguri për të ardhmen (“Po nëse ndodh…”)
- Dëshirë e tepruar për kontroll
- Ndjenjë faji dhe vetëkritikë konstante
- Mungesë përqendrimi dhe mbingarkesë mendore
Si Ndikon Overthinking Në Shëndetin Mendor?
Overthinking shoqërohet shpesh me ankth, depresion, çrregullime të gjumit dhe stres kronik. Mund të ndikojë në performancën në punë, marrëdhëniet personale dhe vetëvlerësimin prandaj ndërhyrja e hershme është kyçe.
Kur mendon tepër, ndikon drejtpërdrejt në shëndetin tënd mendor. Të mësosh si ta ndalosh këtë cikël sjell më pak ankth, më shumë qetësi dhe përqendrim në të tashmen. Ky është një hap i rëndësishëm drejt një jete më të balancuar.
Si Të Ndalosh Overthinking – Strategjitë Më Efektive
1.Terapia kognitive dhe e sjelljes (CBT)
CBT ndihmon individët të identifikojnë mendimet negative dhe t’i sfidojnë ato përmes ristrukturimit kognitiv. Një teknikë e përdorur është “Mendimi i bazuar në fakte kundër interpretimit”.
Shembull: Në vend që të mendosh “Ai nuk më shkruan sepse është i mërzitur me mua”, pyet veten: “Cilat janë faktet objektive? A mund të jetë thjesht i zënë?”
2. Mindfulness dhe ndërgjegjësimi i plotë
Mindfulness është teknikë e provuar shkencërisht për të reduktuar aktivitetin ruminues. Ai përqendron mendjen në momentin aktual, duke larguar fokusin nga e kaluara ose e ardhmja.
Praktika si meditimi, frymëmarrja dhe reflektimi janë thelbësore.
3. Shkruaj mendimet që të mundojnë
Shkrimi i mendimeve në mënyrë të rregullt dhe të qartë ndihmon për t’i parë ato më me objektivitet dhe për të zbutur ngarkesën emocionale që ato sjellin. Kjo është një formë vetë-ndihme që përdoret gjerësisht edhe në psikoterapi.
4. Vendos kohë për të reflektuar
Zgjidh një “kohë për mendime” (p.sh. 20 minuta në ditë) dhe angazho veten që jashtë kësaj kohe, mendimet t’i vështrosh si “valë që kalojnë”. Kjo teknikë përforcon kontrollin kognitiv dhe i jep mendjes kufij funksionalë.
5. Provo teknikën e tokëzimit 5-4-3-2-1
Kur ndihesh i mbingarkuar nga mendimet, ndalo dhe përqendrohu te shqisat: shiko 5 gjëra, prek 4 gjëra, dëgjo 3, nuhat 2 dhe shijo 1. Kjo teknikë të ndihmon të rikthehesh në të tashmen dhe të ndalosh rrethin vicioz të mendimeve.
6. Kërko mbështetje profesionale
Nëse overthinking është kthyer në një model të vazhdueshëm, ndërhyrja psikologjike është më shumë se e dobishme – është e nevojshme. Psikoterapia, në veçanti terapia njohëse ose terapia dialektike e sjelljes (DBT) ndihmojnë në qetësimin e mendjes dhe ndërtimin e elasticitetit emocional.
Mëso si ta qetësosh mendjen nga overthinking
Nëse e ke të vështirë ta kontrollosh këtë gjendje vetëm, mos hezito të kërkosh ndihmë. Psikologët e Klinikës Ego janë të specializuar për të të ndihmuar me qasje të personalizuara dhe mbështetje profesionale.
BURIME
How to calm your mind and stop overthinking: 15 tips-Better up
Why do I overthink everything?-Talkiatry