Locus of control ose “pika e kontrollit”, është një koncept thelbësor në psikologji që përshkruan mënyrën se si individët e perceptojnë burimin e kontrollit mbi ngjarjet që ndikojnë në jetën e tyre. Ky term i huazuar nga latinishtja (ku “locus” do të thotë “vend”) nënkupton “vendndodhjen” ku një person e ndien kontrollin brenda vetes apo jashtë vetes.
Ky koncept u prezantua fillimisht nga psikologu Julian Rotter në vitin 1954 dhe ka shërbyer si një bazë e rëndësishme për studime në fushën e psikologjisë sociale dhe edukative. Ai u krijua për të ndihmuar në kuptimin e asaj se si pritshmëritë dhe perceptimet ndikojnë sjelljet dhe qëndrimet tona. Për shembull, një person me një locus të brendshëm kontrolli ka tendencë të besojë se përpjekjet dhe vendimet personale janë faktorët kryesorë që përcaktojnë suksesin ose dështimin. Nga ana tjetër, ata me locus të jashtëm kontrolli shpesh ndiejnë se jetën e tyre e drejtojnë forca të jashtme, si fati, rastësia apo veprimet e të tjerëve.
Locus i Brendshëm vs. Locus i Jashtëm: Çfarë Dallimi Ka?
- Locus I Kontrollit Të Brendshëm: Një person me locus të brendshëm beson se rezultatet varen nga përpjekjet dhe vendimet e tij. Këta individë priren të jenë më të pavarur, të vetë-motivuar dhe të aftë për të marrë përgjegjësi personale. Për shembull, nëse kaloni një provim të vështirë mund të mendoni: “Pata sukses sepse punova shumë për këtë.”
- Locus I Kontrollit Të Jashtëm: Nga ana tjetër, njerëzit me locus të jashtëm shpesh ia atribuojnë suksesin ose dështimin fatit, rrethanave ose njerëzve të tjerë. Ata mund të thonë: “Nuk munda të kaloj provimin sepse pyetjet ishin shumë të vështira.”
Ekspertët kanë zbuluar se njerëzit me një locus of control i brendshëm priren të përjetojnë më shumë efekte pozitive si stabilitet më të madh emocional. Megjithatë, është e rëndësishme të kujtojmë se locus i brendshëm nuk është gjithmonë sinonim i “të mirës” dhe locus i jashtëm i kontrollit nuk është gjithmonë sinonim i “të keqes.”
Karakteristikat Kryesore Të Personave Me Locus Të Brendshëm Dhe Të Jashtëm
Locus I Kontrollit Të Brendshëm
- Marrin përgjegjësi për veprimet dhe vendimet e tyre.
- Janë më pak të ndikuar nga mendimet dhe opinionet e të tjerëve.
- Punojnë më mirë kur kanë lirinë të përcaktojnë ritmin dhe metodën e tyre të punës.
- Kanë një ndjenjë të fortë vetë-efikasiteti, duke besuar në aftësitë e tyre për të arritur qëllimet.
- Angazhohen dhe përpiqen më shumë për të realizuar aspiratat e tyre.
- Ndihen të sigurt dhe të vendosur kur përballen me sfida.
- Kanë një shëndet fizik më të mirë në përgjithësi.
- Përjetojnë më shpesh lumturi dhe pavarësi emocionale.
- Shënojnë arritje më të mëdha në karrierë dhe në jetën profesionale.
Locus I Kontrollit Të Jashtëm
- I atribuojnë forcat e jashtme ose rrethanat për ngjarjet dhe situatat në jetën e tyre.
- Besojnë se sukseset që arrijnë janë rezultat i fatit ose rastësisë, jo i përpjekjeve personale.
- Ndihen të paaftë për të ndryshuar situatat përmes veprimeve të tyre.
- Përjetojnë shpesh ndjesinë e pafuqisë përballë sfidave dhe vështirësive.
Cilat Janë Përfitimet E Të Pasurit Locus Të Brendshëm Kontrolli?
Një locus i brendshëm kontrolli shpesh lidhet me:
- Rezistencë më të madhe ndaj stresit dhe depresionit.
- Aftësi më të mira për të menaxhuar situata të vështira.
- Motivim dhe angazhim më të lartë për të arritur qëllime.
Shembull: Ringritja E Biznesit Pas Dështimit
Një shembull konkret është historia e një sipërmarrësi i cili, pavarësisht vështirësive financiare, vendosi të fokusohet te përmirësimi i aftësive të tij dhe krijimi i strategjive të reja për biznesin. Duke e konsideruar dështimin si një mësim, ai arriti të rindërtojë biznesin dhe ta shndërrojë në një histori suksesi.
Kur Kontrolli I Jashtëm Mund të Jetë I Dobishëm?
Në disa situata, një locus of control i jashtëm mund të ofrojë lehtësim emocional, sidomos kur rrethanat janë jashtë ndikimit tonë. Për shembull:
- Një lojtar sportiv pas humbjes mund të mendojë se “kushte të pafavorshme” dhanë humbjen, duke ruajtur vetëbesimin për lojërat e ardhshme.
- Në raste fatkeqësish natyrore, pranim i faktorëve të jashtëm mund të ndihmojë individin të përqendrohet në rikuperim.
Si Ndikon Locus Of Control Në Jetën Tuaj?
Locus of control ndikon në fusha të ndryshme, si:
- Shëndeti Mendor: Individët me locus të brendshëm raportojnë nivele më të ulëta të ankthit dhe depresionit. Për shembull, një studim i kryer nga Universiteti i Kalifornisë tregoi se individët me locus kontrolli të brendshëm përdorin strategji për të menaxhuar stresin, si planifikimi dhe meditimi duke arritur një ulje të ndjeshme të niveleve të ankthit.
- Marrëdhëniet: Besimi në aftësinë personale ndihmon në krijimin e lidhjeve të shëndetshme. Një individ me locus të brendshëm mund të punojë më shumë për të përmirësuar komunikimin.
- Karriera: Personat me locus të brendshëm janë më të prirur për të marrë nisma dhe për të arritur sukses profesional. Ata zakonisht marrin përsipër projekte dhe përballen me sfida.
Strategji Për Të Balancuar Kontrollin E Brendshëm Dhe Të Jashtëm
Edhe pse locus i brendshëm I kontrollit sjell shumë përfitime, një ekuilibër i shëndetshëm është gjithmonë i rëndësishëm. Për të balancuar dy ekstremet, mund të:
- Pranoni atë që nuk mund të kontrolloni: P.sh.vendimet e të tjerëve.
- Përqendrohuni te veprimet tuaja: Identifikoni gjërat që mund të ndryshoni dhe angazhohuni aktivisht për t’i përmirësuar.
- Reflektoni mbi situatat: Bëni dallimin midis faktorëve të brendshëm dhe të jashtëm për të shmangur fajësimin e panevojshëm.
Locus-i juaj i kontrollit ndikon shumë në jetën tuaj, nga mënyra si përballoni stresin deri te motivimi për të marrë kontrollin. Një locus i brendshëm kontrolli shpesh është pozitiv, pasi ju bën të besoni se veprimet tuaja ndikojnë në rezultate.
Nëse prireni drejt locus-it të jashtëm, mund t’ju ndihmojë të ndryshoni këndvështrimin. Përpiquni të mos ndiheni thjesht si një spektator pasiv, por mendoni për veprime konkrete që mund të ndikojnë në rezultatet e situatave.
BURIME
VeryWellMind-Locus Of Controll And Your
Shkroi me EGO, Neuropsikologe Klinike, Fiona Zeka