Je duke ndjerë lodhje të tepërt në punë? Zbulo çfarë do të thotë dhe çfarë mund të bësh kur puna fillon të prekë shëndetin tënd.
Çfarë Është Burnout-i Profesional?
Burnout-i profesional është një gjendje e lodhjes emocionale, fizike dhe mendore që lind nga stresi i zgjatur dhe i pandërprerë në punë. Ai nuk ndodh menjëherë, por akumulohet gradualisht. Ndryshe nga lodhja normale që qetësohet me pushim, burnout-i nuk largohet thjesht pas një fundjave relaksuese apo një pushimi të shkurtër.
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetit (OBSH), rreth 77% e punonjësve kanë përjetuar burnout në një moment të karrierës së tyre.
Burnout-i në punë mund të bëjë që të ndihesh i pavlerë, pa fuqi dhe bosh. Burnout-i nuk është një diagnozë mjekësore. Ai mund të rrisë rrezikun për depresion, por depresioni dhe burnout-i janë të ndryshëm dhe kërkojnë trajtime të ndryshme.
Simptomat kryesore përfshijnë:
- Lodhje kronike që nuk largohet edhe pas gjumit.
- Mungesë motivimi për të vazhduar punën.
- Ulje e produktivitetit.
- Simptoma fizike si dhimbje koke, pagjumësi, tension muskulor apo probleme gastrointestinale.
Nëse këto shenja nuk adresohen në kohë, burnout-i mund të çojë në depresion, ankth, çrregullime të gjumit madje edhe në probleme serioze shëndetësore.
Pse Po Shtohet Burnout-i Në Profesionet E Ndihmës?
Burnout-i nuk prek të gjithë profesionet në të njëjtën mënyrë. Grupet që janë më të ekspozuara ndaj tij janë ata që punojnë me njerëzit, marrin përgjegjësi të larta dhe përballen me multitasking.
1. Mjekët dhe profesionistët e shëndetit
Mjekët përballen çdo ditë me vendime jetike, orare të gjata, mungesë pushimesh dhe presion të vazhdueshëm nga pacientët dhe sistemi shëndetësor. Studimet tregojnë se mbi 60% e mjekëve të urgjencës raportojnë simptoma të burnout-it.
Shembull: Një mjek i ri fillon të ndjejë se nuk ka më durim për pacientët dhe bëhet i ftohtë emocionalisht, duke humbur ndjeshmërinë që e karakterizonte në fillim të karrierës.
2. Mësuesit dhe edukatorët
Mësuesit kanë barrën e formimit të brezave, shpesh me klasa të mbipopulluara, mungesë resursesh dhe presion të lartë nga prindërit apo drejtuesit. Rreth 40% e mësuesve globalisht mendojnë të lënë profesionin për shkak të lodhjes emocionale.
Shembull: Një mësuese, pavarësisht dashurisë për arsimin, fillon të ndjejë ankth çdo mëngjes përpara se të hyjë në klasë duke menduar nëse ia vlen të vazhdojë punën.
3. Punonjësit në IT dhe teknologji
Industria e IT-së është një nga më stresueset. Deadlinet e ngushta, puna gjatë natës dhe konkurrenca e fortë shkaktojnë nivele të larta ankthi. Një sondazh i Stack Overflow (2023) tregoi se 57% e programuesve kanë përjetuar burnout gjatë vitit të fundit.
Shembull: Një inxhinier software punon 12 orë në ditë, duke sakrifikuar gjumin dhe jetën sociale. Pas disa muajsh fillon të ketë dhimbje koke, pagjumësi dhe sulme paniku.
Dallimi Mes Stresit Normal Dhe Burnout-it Klinik
Stresi normal: është përgjigja e trupit ndaj asaj që ne na duket një rrezik. Mund të ndodhë gjatë një projekti të madh apo një dite të ngarkuar ose përballja e një detyre të re. Zakonisht, kur detyra përfundon dhe pushimi është i mjaftueshëm, stresi zhduket. Në këtë rast, stresi madje mund të shërbejë si motivim për performancë.
Burnout-i: është një gjendje kronike që nuk zhduket me pushim të thjeshtë. Ai shoqërohet me humbjen e kuptimit të punës, ndjenja pafuqie dhe boshllëku emocional. Ndryshe nga stresi, burnout-i nuk është një reagim i përkohshëm, por një gjendje që mund të bëhet e rrezikshme për shëndetin mendor dhe fizik.
Nëse dikush ndjen se çdo ditë është e lodhshme, se nuk ka më asnjë energji dhe motivim për punë këto janë sinjale që nuk kemi të bëjmë më thjesht me stres, por me një gjendje që kërkon ndihmë profesionale.
Mëso si të largosh stresin me disa hapa.
Pasojat Psikiatrike Të Burnout-it
Burnout-i nuk është thjesht një “lodhje e madhe” – ai mund të çojë në:
Depresion – shoqërohet me ndjenja të forta trishtimi, boshllëku emocional dhe mungesë shprese për të ardhmen.
Çrregullime ankthi – shqetësim dhe frikë e vazhdueshme për performancën, detyrat dhe përgjegjësitë.
Çrregullimi i stresit post-traumatik (PTSD) – në raste ekstreme kur puna përfshin përjetime të vazhdueshme traumatike (p.sh. mjekët e urgjencës, punonjësit socialë), burnout-i mund të kalojë në PTSD.
Shenjat përfshijnë: kujtime intruzive, ëndrra të këqija, shmangie të situatave që lidhen me punën dhe hipervigjilencë.
Çrregullime të gjumit – pagjumësi kronike ose gjumi jo cilësor.
Abuzim me substanca – përdorimi i alkoolit, nikotinës apo ilaçeve për të përballuar lodhjen.
Izolim social – mungesa e dëshirës për të pasur marrëdhënie me familjen dhe miqtë.
Në disa raste, burnout-i është aq i rëndë sa mund të çojë në mendime vetëvrasëse, duke e bërë trajtimin e tij një urgjencë psikiatrike.
Pasojat Në Organizata Dhe Shoqëri
Burnout-i nuk prek vetëm individin, por edhe organizatat dhe ekonominë:
Ulje produktiviteti → humbje ekonomike për kompaninë.
Rritje e gabimeve profesionale → rrezik i lartë në fushën e mjekësisë dhe arsimit.
Qarkullim i lartë i stafit → organizatat shpenzojnë më shumë për trajnim dhe rekrutime.
Si Ta Menaxhojmë Burnout-in?
- Pranimi i problemit
Të kuptosh se nuk është thjesht lodhje e zakonshme, por një sinjal alarmi. Vetëdija është hapi i parë drejt ndryshimit.
- Vendosja e kufijve në punë
Të mësosh të thuash “jo”, të mos marrësh detyra shtesë dhe të respektosh orarin e punës. Pushimet janë të domosdoshme.
- Pushimi aktiv dhe kujdesi për trupin
Aktiviteti fizik, meditimi, yoga ose hobit kreativë ndihmojnë trurin të rikthejë ekuilibrin. Gjumi i mjaftueshëm është themelor.
- Komunikimi me një Psikolog ose Psikiatër Tirane
Kjo është një nga mënyrat më efektive për menaxhimin e burnout-it. Psikologu mund të ndihmojë për:
- Të identifikuar mendimet negative që e përkeqësojnë gjendjen.
- Të zhvilluar teknika për menaxhimin e stresit.
- Të rivendosur ekuilibrin mes jetës personale dhe profesionale.
- Të krijuar strategji afatgjata për të parandaluar përsëritjen e burnout-it.
- Ndryshime në vendin e punës
Nëse situata është e pandryshueshme, biseda me menaxherët për orar fleksibël ose ngarkesë më të balancuar është e nevojshme. Në raste ekstreme, mund të jetë i domosdoshëm edhe ndryshimi i vendit të punës.
- Strategji afatgjata për parandalim
- Planifikimi i ditës me pauza të shkurtra.
- Shmangia e multitasking-ut.
- Praktikimi i falënderimit dhe fokusimi tek arritjet personale.
- Investimi në marrëdhënie sociale dhe aktivitete jashtë punës.
Mëso mbi rolin e psikologut në menaxhimin e stresit në punë.
Burnout-i Si Problem Shoqëror
Burnout-i nuk është vetëm përgjegjësi e individit. Organizatat duhet të krijojnë politika që mbrojnë mirëqenien e stafit: orare fleksibël, pushime të detyrueshme, programe mbështetjeje psikologjike dhe një kulturë pune që vlerëson shëndetin mbi produktivitetin.
Nëse ndiheni të lodhur përtej normales, nëse puna nuk ju sjell më kënaqësi dhe nëse ndieni boshllëk emocional – mos e injoroni. Burnout-i nuk është dobësi, por një thirrje që mendja dhe trupi juaj bëjnë për ndihmë. Kujdesi për shëndetin mendor është po aq i rëndësishëm sa kujdesi për trupin.
Nëse dëshironi të mësoni më shumë rreth menaxhimit të stresit dhe burnout-it, mos hezitoni të kontaktoni Klinika Ego – aty ku shëndeti juaj mendor vjen i pari.
BURIME
Understanding the burnout experience: recent research and its implications for psychiatry – Maslach & Leiter (2016) NIH
Job Burnout-Mental Health CCOHS