Çrregullimi i personalitetit skizotipal është një gjendje komplekse e shëndetit mendor që shkakton vështirësi të mëdha në krijimin dhe mbajtjen e marrëdhënieve të ngushta. Ky çrregullim përfshin përjetime të shtrembëruara të realitetit, mendime të çuditshme dhe sjellje ekscentrike. Diagnoza bëhet bazuar në kritere klinike dhe trajtimi përfshin medikamente, terapia njohëse dhe e sjelljes (CBT) dhe psikoterapi mbështetëse. Çrregullimi i personalitetit skizotip përfshihet në grupin A, së bashku me çrregullimin e personalitetit skizoid dhe çrregullimin e personalitetit paranojak.
Sipas një studimi të vitit 2018, prevalenca e çrregullimi i personalitetit skizotipal në Shtetet e Bashkuara është rreth 4.6% ku meshkujt kanë më shumë gjasa se femrat për të zhvilluar këtë gjendje.
Shkaqet e Çrregullimit të Personalitetit Skizotipal
- Faktorët Biologjik
Shkaqet e këtij çrregullimi mendohet të jenë kryesisht biologjike, pasi shumë nga anomalitë që janë të pranishme në skizofreni gjenden edhe tek personat me çrregullim të personalitetit skizotipal. Ky çrregullim është më i zakonshëm ndër të afërmit e parë të personave me skizofreni ose çrregullime të tjera psikotike.
- Faktorët Mjedisorë
Ekspozimi ndaj stresit të rëndë ose ngjarjeve traumatike gjatë fëmijërisë mund të kontribuojë në zhvillimin e çrregullimit të personalitetit shizotipal. Përvoja të tilla mund të përfshijnë abuzimin fizik, emocional ose seksual, si dhe neglizhencën nga prindërit ose kujdestarët.
- Faktorët Psikologjikë
Zhvillimi i çrregullimit të personalitetit shizotipal mund të lidhet edhe me faktorë psikologjikë, si stili i lidhjes së pasigurt me kujdestarët gjatë fëmijërisë. Fëmijët që nuk zhvillojnë një lidhje të sigurt dhe të besueshme me prindërit ose kujdestarët mund të kenë më shumë gjasa të zhvillojnë mendime dhe sjellje të çuditshme.
- Anomalitë Neurologjike
Studimet sugjerojnë se mund të ketë anomalitë në strukturën dhe funksionin e trurit tek personat me çrregullim të personalitetit skizotipal. Këto përfshijnë ndryshime në zonat e trurit që janë të përfshira në përpunimin e emocioneve dhe kontrollin e sjelljes.
Simptomat e Çrregullimit të Personalitetit Skizotip
Për të arritur një diagnozë të personalitetit skizotip, një profesionist i shëndetit mendor do të kërkojë këto simptoma karakteristike:
- Ulje e shprehjes emocionale dhe apatisë
- Pamjen dhe sjelljet e çuditshme
- Sfidat e komunikimit
- Tërheqje sociale
Por meqenëse personaliteti skizotip është një gjendje formale e shëndetit mendor dhe çdo rast është i ndryshëm, diagnostikimi i tij shkon shumë përtej vëzhgimit të disa sjelljeve ose qëndrimeve.
Kjo është arsyeja pse profesionistët krahasojnë vëzhgimet e tyre me kriteret DSM-5 për çrregullimin e personalitetit skizotip. Kjo i referohet një modeli të vazhdueshëm sjelljesh, mendimesh dhe emocionesh që përsëriten në jetën tuaj me kalimin e kohës dhe nëpër situata.
Simptomat të personalitetit skizotip të përcaktuara nga DSM-5 janë:
- Besime të çuditshme ose të menduarit magjik që ndikon në sjellje
- Përvoja të pazakonta perceptuese dhe iluzione trupore
- Të menduarit dhe të folurit të çuditshëm
- Ide paranojake
- Sjellje të çuditshme
- Mungesa e miqve të ngushtë ose të të besuarve
- Ankth i tepruar social që nuk zvogëlohet me familjarizimin
Jo të gjithë me çrregullim të personalitetit skizotip përjetojnë të gjitha këto simptoma dhe disa simptoma mund të ndryshojnë në intensitet.
Shembujt e Skizotipisë në Jetën e Përditshme
Perceptimi i sjelljeve të të tjerëve si të lidhura me ju
Njerëzit në vendet publike: Ju mund të ndiheni sikur njerëzit në një vend publik po veprojnë në një mënyrë të veçantë vetëm për ju, sikur të gjithë po ju kushtojnë vëmendje ose po ju vëzhgojnë.
Mesazhet nga televizori: Duke parë lajmet mund të mendoni se kur gazetari prek flokët e tij, është një shenjë që ju duhet të telefononi dikë.
Besimi se ngjarjet e rastësishme janë të rëndësishme për ju
Humbja e autobusit: Nëse humbni autobusin, mund të besoni se kjo ndodhi me qëllim që të qëndroni më gjatë në atë vend dhe të përjetoni diçka të veçantë.
Veshja e këmishës së verdhë: Mund të mendoni se çdo herë që vishni një këmishë të verdhë, do të keni sukses në një provim ose ngjarje tjetër të rëndësishme.
Perceptimet e pazakonta
Leximi i mendjes: Mund të mendoni se keni aftësinë për të lexuar ose ndikuar mendimet e të tjerëve.
Ndjenja e pranisë së dikujt: Ndiheni sikur dikush është afër jush edhe pse askush tjetër nuk e ndjen apo e sheh.
Mendime të dyshimta ose paranojake
Njerëzit me axhendë të fshehtë: Kur dikush fillon një bisedë të zakonshme me ju, mund të mendoni se kanë një qëllim të fshehtë ndaj jush.
Ndjenja e përgojimit: Besoni se njerëzit po flasin për ju ose po bëjnë diçka kundër jush edhe kur kjo nuk është e vërtetë.
Gjuha dhe mendimi i pazakontë
Përdorimi i gjuhës së veçantë: Përdorni fjalë ose fraza që janë të çuditshme ose të vështira për të tjerët për të kuptuar.
Teoritë e pazakonta: Shpenzoni kohë duke zhvilluar teori për ngjarje ose njerëz që të tjerët i konsiderojnë të çuditshme ose të pazakonshme.
Trajtimi i Çrregullimit të Personalitetit Skizotip
Njerëzit me çrregullim të personalitetit skizotip rrallë marrin trajtim për vetë çrregullimin. Kur ata shkojnë te mjeku, shpesh është për një çrregullim të lidhur, si depresioni ose ankthi. Trajtimi juaj mund të përfshijë:
Medikamente
Medikamentet antipsikotike, veçanërisht ato të gjeneratës së dytë, ndihmojnë në zvogëlimin e simptomave psikotike dhe ankthit. Antidepresivët mund të jenë gjithashtu të dobishëm për të lehtësuar ankthin që shoqëron shpesh këtë çrregullim.
Terapia CBT
Terapia CBT fokusohet në përmirësimin e aftësive shoqërore dhe menaxhimin e ankthit. Kjo terapi ndihmon pacientët të zhvillojnë ndërgjegjësim për mënyrën se si sjelljet e tyre mund të perceptohen nga të tjerët dhe të mësojnë strategji për të përmirësuar ndërveprimet e tyre shoqërore.
Psikoterapia Mbështetëse
Psikoterapia mbështetëse synon të krijojë një marrëdhënie mbështetëse dhe inkurajuese me pacientin. Qëllimi është të ndihmohet pacienti të zhvillojë mekanizma të shëndetshëm mbrojtës, veçanërisht në marrëdhëniet ndërpersonale.
Menaxhimi i stilit të jetesës
Gjërat në jetën tuaj të përditshme që mund t’ju ndihmojnë të menaxhoni simptomat e çrregullimit të personalitetit skizotip përfshijnë:
- Marrëdhënie të shëndetshme me miqtë dhe familjen
- Një orar i rregullt me shumë gjumë dhe stërvitje
- Marrja e barnave tuaja sipas udhëzimeve
- Mundësi për të përmbushur qëllimet ose për të arritur arritje në shkollë, në punë ose në aktivitete rekreative
Çrregullimi i personalitetit skizotipal është një gjendje e ndërlikuar, por trajtimi i duhur mund të përmirësojë ndjeshëm cilësinë e jetës së pacientit. Me një përkushtim afatgjatë ndaj trajtimit, menaxhimi i simptomave dhe përmirësimi i jetës së përditshme është i arritshëm.
BURIME
WEBMD-Schizotypal Personality Disorder
Psychcentral- All About Schizotypal Personality Disorder
MedicalNewsToday-Treatment