Terapia e Sjelljes Dialektike (DBT) është një formë psikoterapie inovative që është krijuar fillimisht për trajtimin e Çrregullimit të Personalitetit Kufitar (BPD), por sot aplikohet në një gamë të gjerë çrregullimesh emocionale dhe të sjelljes.
Ky artikull do të shqyrtojë se çfarë është DBT-ja, si funksionon dhe përse konsiderohet një nga terapitë më të efektshme në fushën e shëndetit mendor.
Çfarë Është Terapia E Sjelljes Dialektike?
Terapia e Sjelljes Dialektike (DBT) është një formë e terapisë së bisedës, e bazuar në Terapinë e Sjelljes Kognitive (CBT), por e përshtatur posaçërisht për individët që përjetojnë emocione shumë të forta. DBT-ja synon të ndihmojë individët të kuptojnë dhe të pranojnë ndjenjat e tyre të vështira, të mësojnë aftësi për të menaxhuar këto ndjenja dhe të bëjnë ndryshime pozitive në jetën e tyre.
Qëllimi i Terapisë së Sjelljes Dialektike është t’ju ndihmojë:
- Të kuptoni dhe pranoni ndjenjat tuaja të vështira
- Të mësoni aftësi për të menaxhuar këto ndjenja
- Të jeni në gjendje të bëni ndryshime pozitive në jetën tuaj
Në DBT, termi “dialektik” përshkruan përpjekjen për të kuptuar se si dy gjëra që duken të kundërta mund të jenë të vërteta njëkohësisht. Për shembull, mund të duket kontradiktore të pranosh veten dhe njëkohësisht të përpiqesh të ndryshosh sjelljen, por DBT-ja mëson se është e mundur të arrish të dyja këto qëllime së bashku.
Si Zhvillohen Seancat e Terapisë Së Sjelljes Dialektike?
Terapia e Sjelljes Dialektike është një proces kompleks dhe i strukturuar që përfshin disa komponentë kyç, të cilët punojnë së bashku për të ndihmuar pacientët të arrijnë qëllimet e tyre të trajtimit.
Seancat e DBT-së zakonisht zhvillohen në katër formate të ndryshme:
Psikoterapi individuale: Çdo pacient zhvillon një marrëdhënie të ngushtë me terapistin e tij, ku fokusi është në trajtimin e çështjeve specifike dhe personale që lidhen me çrregullimet emocionale. Seancat individuale ofrojnë një hapësirë të sigurt për pacientin për të eksploruar mendimet dhe ndjenjat e tij në një nivel më të thellë. Për shembull, një pacient që vuan nga BPD mund të punojë me terapistin e tij për të identifikuar dhe trajtuar modelet e vetëdëmtimit dhe sjelljeve të tjera të rrezikshme.
Grupi i trajnimit të aftësive: Në grupet e DBT-së, pacientët mësojnë dhe praktikojnë aftësi të reja që ndihmojnë në menaxhimin e emocioneve dhe përmirësimin e marrëdhënieve. Ky komponent është kritik për ndërtimin e një komuniteti mbështetës ku individët mund të mësojnë nga përvojat e njëri-tjetrit. Grupi mund të përfshijë teknika të ndërgjegjësimit, menaxhimin e stresit, rregullimin e emocioneve, dhe aftësi për të përballuar situatat e vështira. Pacientët që kanë marrë pjesë në grupet e DBT-së shpesh raportojnë një ndjenjë të përmirësuar të vetëdijes dhe aftësi të përforcuara për të përballuar vështirësitë.
Konsulencë telefonike: Një aspekt i veçantë i DBT-së është disponueshmëria e mbështetjes telefonike, ku pacientët mund të kontaktojnë terapistin e tyre jashtë orarit të seancave për të marrë ndihmë të menjëhershme. Kjo është veçanërisht e dobishme në raste emergjente, kur individi ndien se po humb kontrollin dhe ka nevojë për udhëzime për të zbatuar aftësitë e mësuara gjatë terapisë.
Ndërhyrjet kolaterale: DBT-ja gjithashtu përfshin mbështetje për anëtarët e familjes dhe kujdesin psikiatrik. Familjet luajnë një rol të rëndësishëm në trajtimin e pacientit dhe kjo terapi ofron udhëzime dhe këshilla se si të menaxhojnë më mirë dinamikat e familjes për të mbështetur individin në trajtim. Kujdesi psikiatrik siguron që trajtimi të jetë i plotë dhe i integruar duke adresuar nevojat e ndryshme të pacientit në një mënyrë gjithëpërfshirëse.
DBT-ja është një terapi afatgjatë që zakonisht zgjat nga 6 muaj deri në 1 vit në varësi të nevojave individuale të pacientit. Seancat zhvillohen një herë në javë dhe përfshijnë si terapi individuale ashtu edhe grupore.
Si Funksionon Terapia E Sjelljes Dialektike?
DBT-ja funksionon duke ndihmuar pacientët të identifikojnë dhe të ndryshojnë modelet e dëmshme të mendimit dhe sjelljes, ndërkohë që i mëson atyre strategji për të përballuar stresin dhe për të menaxhuar emocionet në mënyrë më të shëndetshme. Procesi është i ndarë në katër module kryesore që ndihmojnë në trajtimin e çështjeve emocionale dhe të sjelljes.
Moduli i Ndërgjegjësimit (Mindfulness)
Moduli i parë i DBT-së përqendrohet në ndërgjegjësimin, një aftësi që ndihmon individët të jenë të pranishëm dhe të vetëdijshëm për mendimet dhe ndjenjat e tyre pa u ndikuar nga ato. Ky modul është thelbësor për pacientët që luftojnë me impulsivitetin dhe sjelljet e pakontrolluara duke i mësuar ata të qëndrojnë të qetë dhe të përqendruar në momentin e tanishëm. Për shembull, një pacient që përjeton ankth ekstrem mund të përdorë teknikat e ndërgjegjësimit për të menaxhuar shqetësimin dhe për të shmangur sjelljet e dëmshme si reagime ndaj emocioneve të tyre.
Moduli i Përballimit të Stresit
Ky modul ndihmon pacientët të mësojnë strategji për të përballuar stresin dhe situatat e vështira pa u mbështetur në sjellje të dëmshme si vetëdëmtimi ose përdorimi i substancave. Në këtë modul, individët mësojnë teknika për të qëndruar të qetë dhe për të vepruar në mënyrë të arsyeshme, pavarësisht nga presionet e jashtme ose të brendshme. Një shembull do të ishte një pacient që përdor teknikën e “mendimit të ngadaltë” për të kontrolluar impulset e tij gjatë një konflikti emocional.
Moduli i Rregullimit të Emocioneve
Moduli i tretë i DBT-së fokusohet në rregullimin e emocioneve duke u mësuar pacientëve si të identifikojnë, të kuptojnë dhe të menaxhojnë emocionet e tyre në mënyrë më efektive. Kjo ndihmon në uljen e intensitetit të emocioneve negative dhe rritjen e stabilitetit emocional. Një pacient që përballet me valë të forta të zemërimit për shembull, mund të mësojë teknika për të identifikuar dhe për të zbutur emocionet e tij para se ato të përshkallëzohen.
Moduli i Përmirësimit të Marrëdhënieve
Ky modul trajton mënyrat për të përmirësuar aftësitë e komunikimit dhe për të ndërtuar marrëdhënie më të shëndetshme dhe të qëndrueshme. Pacientët mësojnë si të komunikojnë nevojat e tyre në mënyrë efektive, të vendosin kufij të shëndetshëm dhe të ndërtojnë marrëdhënie që mbështesin mirëqenien e tyre mendore dhe emocionale. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për individët që kanë përjetuar trauma ose kanë marrëdhënie të paqëndrueshme në të kaluarën.
Studimet dhe Hulumtimet mbi Efektivitetin e DBT-së
Terapia e sjelljes dialektike ka dëshmuar efikasitet të lartë jo vetëm në Shqipëri, por edhe në vende të tjera të botës. Një studim i realizuar në Shtetet e Bashkuara zbuloi se mbi 75% e pacientëve me Çrregullim të Personalitetit Kufitar (BPD) që iu nënshtruan DBT-së për një vit, përjetuan një ulje të ndjeshme të sjelljeve të vetëdëmtimit dhe hospitalizimeve të shpeshta. Një tjetër studim në Mbretërinë e Bashkuar tregoi se pacientët me çrregullime të të ngrënit që përdorën DBT-në, raportuan përmirësime të ndjeshme në menaxhimin e simptomave dhe zvogëlimin e shqetësimeve emocionale.
Në Shqipëri, DBT-ja ka filluar të zbatohet në qendrat e shëndetit mendor dhe rezultatet kanë qenë premtuese. Një studim i realizuar në vitin 2023 në Tiranë zbuloi se mbi 80% e pacientëve që morën pjesë në programet e DBT-së raportuan një përmirësim të ndjeshëm të simptomave të ankthit dhe depresionit. Këto rezultate tregojnë se DBT-ja është një metodë e suksesshme për trajtimin e çrregullimeve emocionale në vendin tone duke ofruar një alternativë të efektshme ndaj metodave tradicionale të trajtimit.
Sëmundjet Dhe Çrregullimet Ku Përdoret DBT
Terapia e Sjelljes Dialektike (DBT) është aplikuar me sukses në trajtimin e një sërë çrregullimesh mendore dhe problemeve të sjelljes. Më poshtë janë disa nga çrregullimet kryesore ku DBT-ja është efektive:
- Çrregullimi i Personalitetit Kufitar (BPD)
- Depresioni
- Ankthi dhe Çrregullimet e Ankthit
- Çrregullimet e Të Ngrënit
- Çrregullimi i Stresit Post-Traumatik (PTSD)
- Çrregullimet e Përdorimit të Substancave
- Sjellje Vetëdëmtuese dhe Tentativa Vetëvrasëse
- Çrregullimet e Humorës
- Çrregullimet e Kontrollit të Impulsit
Terapia e sjelljes dialektike është një terapi fleksibile dhe e adaptueshme e cila mund të personalizohet sipas nevojave specifike të çdo individi.
Nëse po përballeni me ndonjë nga këto çrregullime ose sfida emocionale, Klinika Ego është e gatshme t’ju ndihmojë të eksploroni nëse terapia e sjelljes dialektike është qasja e duhur për ju!
BURIME
The Linehan Institute Behavioral Tech.-What is dialectical behavior therapy (DBT)?
Behavioral Tech-How DBT helps
Behavioral Tech-DBT: An Evidence-Based Treatment