Çfarë është depresioni?
Depresioni (i quajtur edhe çrregullimi depresiv madhor ose depresioni klinik) është i zakonshëm por shkakton probleme serioze të humorit. Shkakton simptoma të rënda që ndikojnë në mënyrën se si ndihemi, mendoni dhe trajtoni aktivitetet e përditshme, të tilla si gjumi, ngrënia ose puna. Për t’u diagnostikuar me depresion, simptomat duhet të jenë të pranishme për të paktën dy javë.
Ekzistojnë lloje të ndryshme të depresionit, disa prej të cilave zhvillohen për shkak të rrethanave specifike.
- Crregullimi depresiv madhor, i cili përfshin simptoma të depresionit shumicën e kohës për të paktën 2 javë që zakonisht ndërhyjnë në aftësinë e dikujt për të punuar, për të fjetur, për të studiuar dhe për të ngrënë.
- Çrregullimi i vazhdueshëm depresiv (i quajtur edhe distimia), i cili shpesh përfshin simptoma më pak të rënda të depresionit që zgjasin shumë më gjatë, zakonisht për të paktën 2 vjet.
- Depresioni perinatal, i cili shfaqet kur një grua përjeton depresion të madh gjatë shtatzënisë ose pas lindjes (depresioni pas lindjes).
- Çrregullimi emocional sezonal, i cili vjen dhe shkon me stinët, zakonisht fillon në fund të vjeshtës dhe në fillim të dimrit dhe largohet gjatë pranverës dhe verës.
- Depresioni me simptoma të psikozës, i cili është një formë e rëndë e depresionit ku një person përjeton simptoma të psikozës, të tilla si deluzione (shqetësuese, besime të rreme fikse) ose halucinacione (dëgjimi ose shikimi i gjërave që të tjerët nuk i shohin ose dëgjojnë).
Simptomat e depresionit
Nëse keni përjetuar disa nga shenjat dhe simptomat e mëposhtme shumicën e ditës, pothuajse çdo ditë, për të paktën dy javë, mund të vuani nga depresioni:
- Gjendja e vazhdueshme e trishtuar, e shqetësuar ose “bosh“.
- Ndjenjat e mungesës së shpresës, ose pesimizmit
- Ndjenjat e nervozizmit, zhgënjimit ose shqetësimit
- Ndjenjat e fajit, pavlefshmërisë ose pafuqisë
- Humbje interesi ose kënaqësie në hobi dhe aktivitete
- Ulje e energjisë, lodhje ose ndjenjë e “ngadalësimit“
- Vështirësi për t’u përqendruar, për të kujtuar ose për të marrë vendime
- Vështirësi për të fjetur, zgjim herët në mëngjes, ose gjumi i tepërt
- Ndryshime në oreks ose ndryshime të konsiderueshme në peshë
- Mendime për vdekjen ose vetëvrasje, ose tentativa për vetëvrasje
- Dhimbje koke, ngërçe ose probleme me tretjen pa një shkak të qartë fizik që nuk lehtësohen as me trajtim
Jo të gjithë ata që janë në depresion përjetojnë çdo simptomë. Disa njerëz përjetojnë vetëm disa simptoma, ndërsa të tjerët mund të përjetojnë simptoma të tjera. Për një diagnozë të depresionit madhor kërkohen disa simptoma të vazhdueshme, përveç humorit të ulët, por njerëzit me vetëm disa simptoma – por shqetësuese – mund të përfitojnë gjithashtu nga trajtimi. Ashpërsia dhe shpeshtësia e simptomave dhe sa kohë zgjasin ato do të ndryshojnë në varësi të individit.
Faktorët e riskut
Depresioni është një nga çrregullimet mendore më të zakonshme në Shtetet e Bashkuara. Hulumtimet sugjerojnë se faktorët gjenetikë, biologjikë, mjedisorë dhe psikologjikë luajnë një rol në depresion.
Depresioni mund të ndodhë në çdo moshë, por shpesh fillon në moshën madhore. Depresioni tani njihet si ndodh dhe tek fëmijët e adoleshentët, megjithëse ndonjëherë shfaqet me nervozizëm më të theksuar sesa humor të ulët. Shumë çrregullime kronike të humorit dhe ankthit tek të rriturit fillojnë si nivele të larta ankthi tek fëmijët.
Depresioni, veçanërisht në moshën e mesme mund të bashkëngjitet me sëmundje të tjera serioze mjekësore, si diabeti, kanceri, sëmundjet e zemrës dhe sëmundja e Parkinsonit.
Këto kushte shpesh janë më të këqija kur depresioni është i pranishëm, dhe hulumtimet sugjerojnë se njerëzit që kanë depresion dhe një sëmundje tjetër mjekësore priren të kenë simptoma më të rënda të të dyja sëmundjeve. Ndonjëherë medikamentet e marra për këto sëmundje fizike mund të shkaktojnë efekte anësore që kontribuojnë në depresion. Një mjek me përvojë në trajtimin e këtyre sëmundjeve të komplikuara mund të ndihmojë në hartimin e strategjisë më të mirë të trajtimit
Faktorët e rrezikut përfshijnë:
- Histori personale ose familjare të depresionit
- Ndryshime të mëdha jetësore, trauma ose stres
- Disa sëmundje fizike dhe medikamente
Opsionet e trajtimit për depresionin
Depresioni, edhe rastet më të rënda, mund të trajtohen. Sa më herët të fillohet trajtimi, aq më efektiv është. Depresioni zakonisht trajtohet me medikamente, psikoterapi ose një kombinim të të dyjave. Nëse këto trajtime nuk reduktojnë simptomat, terapia elektrokonvulsive (ECT) dhe terapi të tjera të stimulimit të trurit mund të jenë opsione për t’u eksploruar.
Medikamentet
Antidepresantët janë ilaçe që përdoren zakonisht për të trajtuar depresionin. Ato mund të ndihmojnë në përmirësimin e mënyrës sesi truri juaj përdor disa kimikate që kontrollojnë disponimin ose stresin. Mund t’ju duhet të provoni disa barna të ndryshme kundër depresionit përpara se të gjeni atë që përmirëson simptomat tuaja dhe ka efekte anësore të menaxhueshme. Shpesh do të merret parasysh një mjekim që ju ka ndihmuar juve ose një anëtari të ngushtë të familjes në të kaluarën.
Barnat kundër depresionit kërkojnë kohë – zakonisht 4 deri në 8 javë – për të funksionuar dhe shpesh simptomat si problemet e gjumit, oreksi dhe përqendrimi përmirësohen përpara se të ngrihet humori, kështu që është e rëndësishme t’i jepni një shans ilaçit përpara se të vendosni nëse funksionojnë ose jo.
Nëse filloni të merrni ilacet kundër depresionit, mos e ndaloni marrjen e tyre pa folur me mjekun që ju ndjek. Ndonjëherë njerëzit që marrin medikamente kundër depresionit ndihen më mirë dhe më pas ndalojnë marrjen e ilaçeve vetë dhe depresioni kthehet. Kur ju dhe mjeku juaj të keni vendosur se është koha për të ndërprerë mjekimin, zakonisht pas një kursi prej 6 deri në 9 muaj, mjeku do t’ju ndihmojë të ulni ngadalë dhe në mënyrë të sigurt dozën tuaj. Ndalimi i papritur i tyre mund të shkaktojë simptoma të tërheqjes.
Psikoterapitë
Disa lloje të psikoterapisë (e quajtur edhe “terapia e bisedës” ose “këshillimi“) mund të ndihmojnë njerëzit me depresion duke mësuar mënyra të reja të të menduarit dhe sjelljes dhe si të ndryshojnë zakonet që kontribuojnë në depresion. Shembuj të qasjeve të bazuara në prova specifike për trajtimin e depresionit përfshijnë terapi njohëse-sjellëse (CBT) dhe terapi ndërpersonale (IPT).