Skip to content Skip to sidebar Skip to footer
Çfarë Është Apatia Dhe Si Mund të Rimarrim Interesin për Jetën

Çfarë është Apatia?

Apatia është një term që profesionistët e kujdesit shëndetësor përdorin për të përshkruar mungesën e aktivitetit dhe motivimit të drejtuar nga qëllimi, në krahasim me sjelljen e mëparshme. Mund të duket gjithashtu si mungesë spontaniteti, interesi ose shprehje emocionale.

Për të kuptuar se çfarë është apatia (dhe çfarë nuk është), duhet së pari të kuptojmë se çfarë është motivimi. Thuhet se motivimi drejton sjelljen – që për t’u përfshirë në sjellje të drejtuar nga qëllimi, njeriu duhet të “motivohet” për të filluar, vazhduar dhe përfunduar një detyrë. Me pak fjalë, një ide duhet të kthehet në veprim në mënyrë që detyrat të përfundojnë.

Njerëzit me apati mund të jenë shumë të motivuar. Kjo duket kontradiktore, por është e arsyeshme nëse dikush mendon për “trurin/mendjen” që prodhon një ide – për shembull, “Zotëri, a do të dëshironit të shikonit një film?” ose “Zonjë, do të dëshironit një filxhan çaj?” Pacientët me apati shpesh përgjigjen pozitivisht me “po”, por mund të mos shtjellojnë hapat që nevojiten për të përfunduar detyrën. Në fakt, në shumicën e rasteve të apatisë, procesi i përpunimit të qëllimit ndalet në fazën e idesë.

Shkallët e apatisë mund të kuptohen si shkallë të ndryshme të përçarjes në marrëdhëniet midis ideve dhe veprimit.

Simptomat e Apatisë

  • Zvogëlohet kënaqësia nga hobi dhe aktivitete të tjera: Niveli i kënaqësisë nga aktivitetet që dikur ishin të këndshme bie ndjeshëm.
  • Ulje e interesit për marrëdhënie dhe aktivitete sociale: Individët apatikë shfaqin pak interes për të kaluar kohë me të tjerët dhe për të mbajtur marrëdhënie sociale.
  • Reagim i dobët ndaj ngjarjeve dhe ndryshimeve: Ata kanë një përgjigje të dobët emocionale ndaj ndryshimeve në jetën e tyre dhe ngjarjeve të reja.
  • Humbje e motivimit për të arritur qëllimet: Motivimi për të arritur qëllimet dhe për të bërë përpara në jetë ka një rënie të ndjeshme.

Shkaqet e Apatisë

Apatia mund të jetë rezultat i disa shkaqeve të ndryshme, duke përfshirë:

  • Çrregullimi depresiv madhor: Persona me depresion të thellë shpesh përjetojnë apati.
  • Çrregullimet e personalitetit: Disa çrregullime të personalitetit, si çrregullimi skizoid, mund të shoqërohen kenë apatitë si simptomë prezantuese.
  • Sëmundjet neurologjike: Sëmundje si Alzheimer, Parkinson, Huntington, dhe demenca frontotemporale mund të ndikojnë në nivelin e interesit dhe motivimit. Ndonjëherë, apatia mund të shkaktohet nga dëmtimi traumatik i trurit ose nga aksidente cerebrovaskulare, veçanërisht kur ato ndodhin në rajonet e lobit frontal. Përveç kësaj, apatia tenton të jetë një tipar thelbësor i demencës; në fakt, apatia është shpesh një nga simptomat e para të vëzhguara, përpara gjetjeve të tjera njohëse, si humbja e kujtesës ose mosfunksionimi ekzekutiv. Një shembull i një prezantimi të tillë do të ishte demenca vaskulare, në të cilën shumë goditje të vogla dhe të heshtura grumbullohen gjatë një periudhe relativisht të shkurtër, duke shkaktuar ndryshime të perceptuara në personalitet të vëzhguara nga të tjerët që çojnë në vizitat fillestare psikiatrike. Apatia është gjithashtu një nga simptomat e para të demencës frontotemporale.

Llojet e Apatisë dhe Diferencat e Tyre

  • Apatia e sjelljes: Ka më pak gjasa të ndiheni të motivuar ose të filloni aktivitetet e drejtuara nga qëllimi (punët e shtëpisë, detyrat e shkollës ose të punës) vetë.
  • Apatia sociale: Ju keni më pak gjasa të angazhoheni me njerëz të tjerë ose të tregoni interes për ndjenjat e tyre.
  • Apatia emocionale: Ju ndjeni shumë pak emocione. Ju mund të ndiheni indiferentë ndaj gjërave që ndodhin në jetën tuaj dhe mund të mos keni kujdes nëse bëni ose thoni diçka që shqetëson dikë tjetër.
  • Apatia e përgjithshme: Karakterizohet nga motivimi i ulët, mungesa e vullnetit, reagime të dobëta emocionale dhe mungesë angazhimi shoqëror.

Apatia dhe Lidhjet me Anhedoninë, Abulinë dhe Empatinë


Apatia dhe Anhedonia

Anhedonia është humbja e kënaqësisë  nga aktivitetet që dikur ishin të këndshme. Ajo mund të shoqërohet me apatinë.

Apatia dhe Abulia

Abulia është një mungesë e aftësisë për të marrë vendime dhe për të ndërmarrë veprime. Mund të jetë një aspekt i apatisë.

Apatia dhe Empatia

Apatia mund të sjellë një mungesë të dukshme të empatisë, pasi individi humbet interesin për ndjenjat dhe perspektivën e të tjerëve.

A është apatia një formë depresioni?

Apatia mund t’i ngjajë depresionit, por ato janë ngjarje të veçanta. Humori zakonisht nuk shoqërohet me këtë lloj çrregullimi kognitiv. Pacientët apatikë nuk janë të trishtuar; as ata nuk janë të lumtur. Ky është një diferencim i madh nga depresioni i madh, megjithëse jo ekskluziv.

Pacientët me depresion mund të jenë apatikë, por megjithatë ka karakteristika të tjera të depresionit madhor që lidhen me të. Për shembull, pacientët në depresion mund të ndiejnë faj të madh për aftësinë e tyre të ndërprerë për të përjetuar kënaqësi (anhedoni) që e bën shumë të vështirë përfshirjen në aktivitete, për shembull, me njerëzit e dashur. Në të kundërt, pacientët apatikë kanë vështirësi me ndjeshmërinë ose vetëdijen që do t’i lejonte ata të ndiheshin fajtorë për paaftësinë e tyre për t’u përfshirë në aktivitete me anëtarët e familjes.

Për sa i përket trajtimit, është thelbësore të arrihet në diagnozën e duhur, duke pasur parasysh se standardi i kujdesit për depresionin unipolar është fillimi i një antidepresivi – ka shumë të ngjarë një frenues selektiv i rimarrjes së serotoninës (SSRI). SSRI-të, megjithatë, shoqërohen me gjendje apatike si një efekt anësor. Në shumicën e rasteve, përvoja e mungesës së përgjigjes emocionale ndaj ngjarjeve të jetës është e papranueshme për pacientin, dhe megjithëse depresioni “shërohet”, pothuajse në të gjitha rastet pacientët kërkojnë ndryshimin e antidepresivëve.

Apatia në Fazat e Ndryshme të Moshës

Apatia tek të moshuarit

Të moshuarit mund të përjetojnë apati në lidhje me proceset e plakjes dhe sfidat e moshës së vjetër. Ata shpesh përballen me sfida të ndryshme, si humbja e miqve, ndryshime fizike, sëmundje kronike, dalja në pension, ndryshime në dinamikën familjare dhe ndryshime në mënyrën e perceptimit të botës. Të gjithë këto faktorë mund të kontribuojnë në zhvillimin e apatisë te të moshuarit.

Apatia tek fëmijët

Fëmijët, në fazën e tyre të hershme të zhvillimit, mund të përballen me apati për shkak të ndryshimeve në jetën familjare, problemeve shkollore, apo stresit emocional. Fëmijët mund të shfaqin apati edhe në rastet kur ndjejnë mungesë kujdesi dhe përkujdesje. Apatia tek fëmijët mund të shfaqet si një humbje e interesit për lojërat, aktivitetet e shkollës, apo marrëdhëniet me shokët.

Apatia tek adoleshentët

Adoleshentët mund të përballen me apati në periudha të ndryshme të zhvillimit të tyre, sidomos në situata stresuese. Adoleshentët, në këtë periudhë të ndjeshme të zhvillimit, mund të përjetojnë apati për shkak të identitetit të paqartë, presionit shoqëror, dhe sfidave të ndryshme emocionale. Apatia tek adoleshentët mund të shfaqet si një ndjenjë e humbjes së interesit për shkollën, aktivitetet sociale, apo ndryshimet në trup.

Apatia: Si të Dilni Prej Saj

Trajtimi për apatinë në përgjithësi do të varet nga shkaku.

Është e rëndësishme të kuptohet se apatia mund të ketë shkaqe të ndryshme dhe mund të jetë një simptomë e shumë çrregullimeve shëndetësore, përfshirë ato mendore. Nëse dikush përjeton simptoma të apatisë për një kohë të gjatë dhe këto simptoma pengojnë cilësinë e jetës, është e rekomanduar të konsultohen me një profesionist të kujdesit shëndetësor për vlerësim dhe ndihmë.

Terapia

Nëse apatia lidhet me një gjendje të shëndetit mendor ose sfida të tanishme ose të kaluara në jetën tuaj, terapia ofron një hapësirë të sigurt për të folur mbi atë që po përjetoni dhe për të eksploruar strategji për të lundruar në ato vështirësi.            

Ndërsa terapia nuk mund të trajtojë drejtpërdrejt simptomat e sëmundjeve si Parkinsoni ose sëmundja e Alzheimerit, goditja ne tru, mbështetja nga një terapist i trajnuar mund t’ju ndihmojë të përballeni me simptomat e humorit dhe të menaxhoni ndryshimet që vijnë me gjendjet progresive.

Medikamentet

Deri më tani, ende nuk është miratuar ndonjë ilaç për të trajtuar në mënyrë specifike apatinë. Megjithatë, medikamentet mund të trajtojnë disa çrregullime që përfshijnë apatinë. Mjekimi që rekomandon mjeku ose psikiatri juaj do të varet nga shkaku më i mundshëm i apatisë së vazhdueshme. Mund të përmendim barnat antidepresantë, barnat stimulantë etj.

Qasje të tjera

Ekspertët vazhdojnë të eksplorojnë trajtime të tjera të mundshme, duke përfshirë:

Stimulimi i përsëritur transkranial ose stimulimi i rrymës direkte transkraniale. Stimulimi i përsëritur transkranial dhe stimulimi i rrymës direkte transkraniale janë trajtime pa dhimbje që përfshijnë një rrymë elektrike të shkurtër me tension të ulët të aplikuar nëpër ballë për të stimuluar trurin.

Terapia e stimulimit kognitiv. Kjo qasje përfshin pjesëmarrjen në lojëra në grup dhe aktivitete të tjera për të ndihmuar në stimulimin e valëve të trurit.

Terapia e muzikës dhe e artit: Si muzika ashtu edhe arti mund t’i ndihmojnë njerëzit të kenë kontakt me emocionet. Këto qasje mund të ndihmojnë në rritjen e ndjenjave positive dhe motivimit.

Ndryshimet e stilit të jetesës

Ndërsa shumë njerëzve u duket e dobishme terapia dhe mjekimi, ka edhe disa gjëra që mund t’i bëni vetë për lehtësim.

Të provosh gjëra të reja mund të jetë e vështirë kur tashmë ndihesh i pamotivuar. Vetëm mbani në mend se është gjithmonë në rregull të filloni ngadalë. Kur asgjë në jetë duket se nuk ka rëndësi, nuk është kurrë keq të mendoni nëse interesat dhe pasionet tuaja kanë ndryshuar. Njerëzit ndryshojnë me kalimin e kohës dhe apatia mund të ndodhë kur puna ose hobi që keni pasur më parë nuk ju sfidojnë apo stimulojnë. Kujdesuni për nevojat tuaja dhe identifikoni burime të reja gëzimi.

Këshillë: Synoni për ndryshime më të vogla dhe të menaxhueshme, në vend që të përpiqeni të rifreskoni të gjithë jetën tuaj menjëherë.
Hapuni me njerëzit tuaj të dashur.

Përshkrimi i apatisë për njerëzit që nuk e kanë përjetuar mund të jetë i vështirë – “Po, të dua, por tani thjesht nuk më intereson” nuk do të arrijë të kuptohet.

Por një rrjet mbështetës miqsh dhe familjarësh mund t’ju ndihmojë të filloni të rifitoni njëfarë interesi për jetën, kështu që ia vlen të përpiqeni t’i shprehni me fjalë ndjenjat tuaja (mungesën). T’i bëni të ditur të dashurit tuaj se mungesa e motivimit dhe emocionit nuk është personalisht e lidhur me të, mund të ndihmojë.

Ndarja e asaj që keni në mendje mund të ndihmojë gjithashtu në lehtësimin e mbingarkesës dhe mund të vini re se gradualisht bëhet më e lehtë për të hyrë në kontakt me emocionet tuaja dhe për t’u motivuar.

Burimi:
Apathy explained” Medscape
“Understanding Apathy or Lack of Emotion” Healthline
Apathy” Wikipedia