Çrregullimet e të ngrënit janë gjendje të shëndetit mendor që shkaktojnë një marrëdhënie jo të shëndetshme me ushqimin. Çdokush mund të zhvillojë një çrregullim të të ngrënit. Çrregullimet më të zakonshme përfshijnë anoreksinë nervore, buliminë nervore dhe çrregullimin e të ngrënit të tepërt. Trajtimi është i disponueshëm për t’ju ndihmuar të ndiheni më mirë.
Në këtë artikull do të shqyrtojmë simptomat, shkaqet, faktorët e rrezikut, diagnozën dhe mënyrat për menaxhimin e këtij çrregullimi, duke hedhur dritë mbi lidhjen e tij me shëndetin mendor.
Çfarë Konsiderohet Çrregullim I Të Ngrënit?
Çrregullimet e të ngrënit janë gjendje të shëndetit mendor që ndikojnë në marrëdhënien tuaj me ushqimin dhe mënyrën se si e perceptoni veten (imazhin trupor). Këto çrregullime prekin shëndetin fizik dhe emocional dhe mund të jenë të rrezikshme për jetën.
Simptomat e çrregullimeve të të ngrënit ndryshojnë nga personi në person dhe varen nga lloji i çrregullimit. Disa individë mund të kufizojnë sasinë ose llojet e ushqimit që konsumojnë, të hanë sasi të mëdha ushqimi, të konsumojnë gjëra jo të ngrënshme ose të shkaktojnë të vjella pas ngrënies. Ushqimi shpesh mund të shkaktojë ndjenja faji ose turpi, në vend që të sjellë kënaqësi. Megjithatë, trajtimi është i mundur dhe ndihmon individët të ndihen më mirë kur janë gati të kërkojnë ndihmë.
Disa prej llojeve më të zakonshme të çrregullimeve të të ngrënit përfshijnë:
Anoreksia nervore: Kufizimi i ushqimit ose kalorive (uria vetjake), frika nga shtimi në peshë dhe një perceptim i shtrembëruar i trupit.
Bulimia nervore: Ngrënia e sasive të mëdha ushqimi në një periudhë të shkurtër (binging), e ndjekur nga largimi i ushqimit (purging) përmes të vjellave, laksativëve ose stërvitjes së tepruar.
Çrregullimi i të ngrënit të tepërt: Ngrënia e sasive të mëdha të ushqimit (ose mendimi që ushqimi ishte i tepërt) e ndjekur nga ndjenja turpi, faji ose depresioni.
Pica: Konsumimi i sendeve jo ushqimore (si gëlqere dhe bojë).
Çrregullimi i ruminit: Kthimi i ushqimit të papërpunuar në gojë pas gëlltitjes, që më pas përtypet.
10 Simptomat Tipike Të Çrregullimit Të Ngrënies Të Tepërt
Çrregullimi i të ngrënit të tepërt përkufizohet nga episode të përsëritura të konsumit të ushqimit në sasi shumë të mëdha, shpesh të shoqëruara me ndjenja negative.
Disa nga simptomat më të zakonshme përfshijnë:
- Marrja e sasive të mëdha të ushqimit në një kohë të kufizuar
Individi konsumon sasi të konsiderueshme ushqimi në periudha të shkurtra kohe, shpesh edhe kur nuk ka nevojë për ushqim.
- Të ngrënit vetëm për shkak të ndjenjës së turpit
Individët mund të shmangin ngrënien në prani të të tjerëve, për të mos ndier siklet ose për të fshehur sjelljet e tyre.
- Të ngrënit më shpejt se zakonisht
Ushqimi konsumohet me një ritëm të shpejtë, pa ndier kontroll mbi sjelljen gjatë episodit.
- Të ngrënit deri në pikën e sikletit fizik
Individi vazhdon të hajë derisa të përjetojë fryrje, rëndim ose dhimbje stomaku.
- Mungesa e kontrollit mbi sasinë dhe mënyrën e të ngrënit
Ndjenja e humbjes së kontrollit gjatë episodeve të ngrënies është një shenjë e zakonshme e çrregullimit.
- Ndjenja të neverisë ndaj vetes pas ngrënies
Pasi përfundojnë episodet e ngrënies, individët shpesh ndihen të turpëruar, të neveritur ndaj vetes ose të fajshëm për sjelljen e tyre.
- Konsumimi i ushqimit në fshehtësi
Për të shmangur turpin ose vëzhgimin nga të tjerët, individët mund të hanë fshehurazi ose gjatë natës.
- Të ngrënit pa ndjesinë e urisë
Individi shpesh vazhdon të hajë edhe kur nuk është fizikisht i uritur, duke përdorur ushqimin si mënyrë për të përballuar emocionet.
- Ndjenja të ulëta vetëvlerësimi dhe fajit pas episodit
Episodet e ngrënies së tepërt shpesh pasohen nga ndjenja të thella të fajit, depresionit ose vetëkritikës.
- Përqendrim i tepërt te ushqimi
Individi mund të mendojë vazhdimisht për ushqimin, të planifikojë vaktet e ngrënies ose të shqetësohet për pasojat e sjelljeve të tij.
Çfarë Ndjen Një Person Me Çrregullim Të Të Ngrënit?
Nëse keni një çrregullim të të ngrënit mund të ndiheni se:
- Ushqimi është një “armik” që mund t’ju dëmtojë.
- Keni bërë diçka të gabuar ose të turpshme pasi keni ngrënë.
- Nuk jeni në peshën ose madhësinë e trupit që duhet.
- Po “dështoni” nëse nuk arrini objektiva të caktuara për peshën ose ushqimin.
- Të tjerët ju perceptojnë negativisht.
- Ushqimi dhe mënyra si hani janë e vetmja gjë që mund të kontrolloni në jetë.
- Nuk dëshironi të kaloni kohë me të tjerët nga frika e gjykimit.
- Këto ndjenja nuk janë një zgjedhje e vetëdijshme. Përveç shëndetit fizik, çrregullimet e të ngrënit ndikojnë ndjeshëm në vendimmarrjen, emocionet dhe ndërveprimet sociale.
Shkaqet E Çrregullimeve Të Të Ngrënit
Shkaku i saktë i çrregullimeve të të ngrënit nuk dihet, por hulumtimet sugjerojnë disa faktorë të mundshëm:
Gjenetika: Anoreksia nervoze, bulimia nervoze dhe çrregullimi i të ngrënit të tepërt mund të jenë të trashëguara në familje. Disa tipare gjenetike rrisin gjasat për zhvillimin e këtyre çrregullimeve.
Funksionimi i trurit: Kimikatet si dopamina dhe serotonina në tru ndikojnë në ndjenjat e kënaqësisë dhe lumturisë. Hulumtimet tregojnë se këto kimikate mund të aktivizohen gjatë sjelljeve që lidhen me çrregullimet e të ngrënit.
Presioni kulturor dhe social: Presioni për tu “përshtatur” standardet e vendosura nga të tjerët, shpesh të paarritshme, mund të ndikojë negativisht në shëndetin mendor. Në epokën dixhitale, mediat sociale, televizori dhe filmat mund të dëmtojnë vetëvlerësimin kur nuk ndiheni sikur dukeni si njerëzit që admirojmë.
Probleme të tjera të shëndetit mendor: Në disa raste, çrregullimet e të ngrënit janë një mënyrë e pasigurt për t’u përballur me emocionet e dhimbshme ose vështirësitë në jetë. Ato shpesh ndodhin bashkë me kushte të tjera të shëndetit mendor, si ankthi ose depresioni.
Çrregullimet e të ngrënit mund të prekin këdo, pavarësisht moshës. Ato janë më të zakonshme tek adoleshentët dhe të rinjtë. Gjinia femërore janë më të predispozuara të zhvillojnë këtë çrregullim, shpesh për shkak të lidhjeve të ngushta midis emocioneve dhe ushqimit.
Rreziku për t’u prekur nga një çrregullim i tillë rritet nëse:
- Keni një histori familjare me çrregullime të të ngrënit ose probleme të tjera të shëndetit mendor.
- Keni përjetuar trauma (fizike, emocionale ose seksuale).
- Vuani nga një gjendje e shëndetit mendor si ankthi, depresioni apo çrregullimi obsesiv-kompulsiv.
- Merrni pjesë në aktivitete ku pesha apo madhësia e trupit ka rëndësi (si gjimnastika, mundja ose noti).
- Përballeni me ndryshime të mëdha në jetë, si një shkollë apo punë e re, divorc ose një zhvendosje.
- Vuani nga diabeti i tipit 1. Studimet tregojnë se deri në 25% e femrave me diabet tip 1 zhvillojnë çrregullime të të ngrënit.
- Keni një personalitet të motivuar dhe synoni perfeksionin (perfeksionizëm).
Si Diagnostikohen Çrregullimet E Të Ngrënit?
Diagnostikimi i çrregullimeve të të ngrënit kryhet nga profesionistët e kujdesit shëndetësor duke ndjekur hapat e mëposhtëm:
- Kontrolli fizik: Kryhet një ekzaminim i plotë për të vlerësuar gjendjen e trupit.
- Rishikimi i simptomave: Mjeku shqyrton simptomat që ju keni përjetuar.
- Vlerësimi i zakoneve të të ngrënit dhe ushtrimeve: Mësohet më shumë rreth sjelljeve dhe zakoneve tuaja me ushqimin dhe aktivitetet fizike.
- Testime laboratorike: Përfshijnë analiza gjaku, urine dhe teste imazherie për të përjashtuar shkaqe të tjera të simptomave ose për të identifikuar ndërlikime, si testet e funksionit të veshkave dhe elektrokardiogramat për zemrën.
Psikologët dhe psikiatrit realizojnë një vlerësim psikologjik për të kuptuar sjelljet dhe bindjet tuaja lidhur me ushqimin.
Si Të Menaxhojmë Çrregullimin E Ngrënies Së Tepërt?
Menaxhimi i këtij çrregullimi përfshin një qasje të integruar që kombinon terapi, ndryshime në stilin e jetës dhe mbështetje mjekësore:
- Terapia Psikologjike
Terapia Kognitive-Biheviorale (CBT) ndihmon individët të identifikojnë dhe ndryshojnë modelet negative të të menduarit dhe sjelljes.
Terapia Interpersonale (IPT) fokusohet në përmirësimin e marrëdhënieve sociale dhe zgjidhjen e konflikteve që mund të jenë burim i çrregullimit.
- Mbështetja Nutricionale
Konsultimi me një dietolog për të krijuar një plan të balancuar ushqimor.
Fokusimi te ngrënia intuitive, që ndihmon individët të dëgjojnë sinjalet e trupit për urinë dhe ngopjen.
- Ndryshimet Në Stilin E Jetës
Ushtrimet fizike të rregullta mund të ndihmojnë në menaxhimin e stresit dhe përmirësimin e humorit.
Praktika të relaksimit, si yoga dhe meditimi, ndihmojnë në uljen e ankthit.
- Mbështetja Mjekësore
Në disa raste, mjekët mund të rekomandojnë ilaçe për të menaxhuar depresionin ose ankthin që lidhet me çrregullimin.
Mbikëqyrja mjekësore për të kontrolluar problemet fizike që mund të shfaqen si pasojë e ngrënies së tepërt.
Lidhja Midis Çrregullimit Të Ngrënies Dhe Shëndetit Mendor
Stresi dhe depresioni shpesh përkeqësojnë simptomat e çrregullimit të ngrënies së tepërt. Njerëzit përdorin ushqimin si një mekanizëm përballimi, por kjo krijon një rreth vicioz të ndjenjave negative dhe vetëgjykimit.
Studimet tregojnë se individët me këtë çrregullim kanë më shumë gjasa të vuajnë nga depresioni dhe ankthi krahasuar me popullatën e përgjithshme. Kjo tregon rëndësinë e qasjes së kombinuar midis trajtimeve psikologjike dhe nutricionale.
Nëse mendoni se mund të vuani nga një çrregullim i të ngrënit, është jashtëzakonisht e rëndësishme të kërkoni ndihmë. Me kujdesin e duhur mjekësor dhe këshillimin për shëndetin mendor, ju mund të përmirësoheni.
Edhe nëse “përmirësimi” duket si një synim i largët,duhet të dini që është plotësisht e realizueshme. Mbështetja luan një rol të rëndësishëm. Kontaktoni një mik ose një person të dashur. Bëhuni të hapur dhe të sinqertë. Inkurajimi i tyre mund të jetë pikërisht ajo që ju nevojitet për të ndërmarrë hapin e parë drejt shërimit.
Në Klinika Ego, jemi këtu për t’ju mbështetur në çdo hap të këtij udhëtimi.
BURIME
American Psychiatric Association-What Are Eating Disorders
National Library of Medicine (U.S.).-Eating Disorders